Preliminarni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u BiH pokazuju da je broj stanovnika od posljednjeg popisa 1991. pao za preko deset posto. U Federaciji živi 62,55 posto stanovnika BiH, u RS 35 posto, a u Brčkom 2,45 posto. Etnički sastav stanovništva, kao najzanimljiviji podatak iz popisa, još nije poznat, ali je očigledna drugačija teritorijalna organizacija lokalnih zajednica u BiH. Neke od podataka komentariše statističar i demograf, dr. Hasan Zolić.
Podatke o broju stanovnika pojedinih opština i gradova u BiH, na osnovu ovogodišnjeg popisa, teško je upoređivati sa rezultatima iz 1991. jer je njihova teritorijalna organizacija danas potpuno drugačija.
Najočitiji primjer za ovo je grad Sarajevo, kojeg sada čine četiri opštine (Centar, Stari Grad, Novi Grad i Novo Sarajevo), sa 291.500 stanovnika. Predratni grad činile su, uz ove, još šest opština (Hadžići, Ilidža, Ilijaš, Pale, Trnovo i Vogošća). Ako se izuzmu Pale, preostalih devet opština čine Kanton Sarajevo, koji prema popisnicama ima 438.000 stanovnika u odnosu na 525.000 prije rata. Statističar i demograf, dr. Hasan Zolić podsjeća da je, osim žrtava rata, razlog i u izdvajanju dijela teritorije u grad Istočno Sarajevo u RS.
„Smanjenje je veliko, naročito opština Novo Sarajevo, koje ima nekih 36.000 stanovnika manje nego što je imala 1991. godine. Zatim opština Centar, pa Novi Grad – sve su one umanjene jer je jedan dio pripao Republici Srpskoj. Ilidža ima nešto povećanja, oko 4.000, Vogošća oko tri i nešto hiljade stanovnika.“
Trnovo je prije rata bilo u sastavu grada Sarajeva. Danas je ova opština podijeljena, jedan dio je u Federaciji, sa 1.830 stanovnika a drugi u Republici Srpskoj, sa 2.192 stanovnika, što je daleko od 7.000 na popisu prije 22 godine.
Opština Doboj je podijeljena na Doboj u RS, zatim Doboj Istok i Doboj Jug u Federaciji, dok je dio ušao u sastav opštine Usora. Kada se zbroji stanovništvo „svih Doboja”, još uvijek se ne može dostići 102.000 stanovnika prije rata. Manji broj je očigledan i u Podrinju, kaže Hasan Zolić.
Popisivači gledaju mape pred odlazak na teren, 1. oktobar 2013.
„Svaka opština bilježi manji broj stanovnika. Pogledajte Vlasenicu, pogledajte Zvornik, koju god da poredite sa 91., ona iskazuje veliko smanjenje stanovnika. To znači da se narod nije vratio, odnosno da je bilo veliko iseljavanje, prije svega bošnjačkog stanovništva. U Zvorniku, Vlasenici, gro stanovništva, negdje apsolutne veličine, a negdje relativne veličine u korist bošnjačkog stanovništva – tog stanovništva više nema.“
Neke opštine u Hercegovini – na primjer Široki brijeg, Posušje, Grude, Trebinje, Čitluk, bilježe povećan broj stanovnika. Međutim, smanjen broj stanovnika prema popisnicama imaju grad Mostar (13.000 manje), Konjic (5.000 manje) i Jablanica (2.000 stanovnika manje) u usporedbi sa rezultatima popisa 1991.
Više stanovnika ima Bijeljina (114.663 na popisu 2013, prema 96.988 na prethodnom), u koju se vratio veliki broj Bošnjaka. I Banjaluka ima više stanovnika u odnosu na popis 1991. kaže Zolić.
„Ona broji danas oko 199.000 stanovnika, a prije rata je imala 195.000. Mi nemamo nacionalnu strukturu Banjaluke, međutim, prije rata je u Banjaluci živjelo oko 30.000 Hrvata, 28.000 Bošnjaka, bilo je 106.000 Srba. Sad je ta nacionalna struktura sasvim drugačija, a povećan je broj stanovnika zato što je došlo do povećanja srpskog življa u Banjaluci.“
Karakteristična je opština Sanski Most, koja je prije rata imala 60.300 stanovnika, a danas 47.400. Iz nje je izdvojena opština pod nazivom Oštra Luka, u sastavu Republike Srpske, koja ima oko 3.000 stanovnika. To znači da Sanski Most ima “manjak” od 10.000 ljudi.
„Iako je došlo do doseljavanja bošnjačkog stanovništva iz drugih opština u Sanski Most, to nije bilo dovoljno da se nadomjesti – veliki broj Srba je odselio, isto tako je i veliki broj Bošnjaka odselio – tako da nije došlo do popunjavanja onog kvantuma stanovništva.“
Popis 2013. je potvrdio da neke opštine u Bosni i Hercegovini – na primjer Istočni Drvar (109) imaju manje stanovnika nego jedan sarajevski neboder. Istočni Mostar ima 280, Kupres u RS 380, a Petrovac 367 stanovnika.
„Imate tih opština koje su jako male po broju stanovnika, ali to je tako – politika zacrtala. Više ima u Republici Srpskoj nego u Federaciji, ali ima i u Federaciji. Ja ne ulazim u tu politiku koja je vođena, ali pokazuje da ima previše opština, kad gledamo tu ekonomsku stranu, one su nemoćne da se razvijaju.“
Na popisu 1991. najmanja opština je bila Ljubinje sa 4.162 stanovnika. Danas u ovoj istočnohercegovačkoj opštini na putu između Trebinja i Mostara ima 400 stanovnika manje.
