Vedran Džihić sa Bečkog univerziteta za “Zašto?” analizira značaj samita premijera zemalja Zapadnog Balkana u Sarajevu, nakon što su lideri Evropske unije prošle sedmice izrazili zabrinutost za situaciju u regiji i snažno podržali njenu punu integraciju u evropski blok.
- Debate
Što se tiče suštinskih događaja i struktura na Balkanu, a i u Evropskoj uniji, gotovo ništa se nije promijenilo. Proces proširenja u Evropskoj uniji je još uvijek tema broj 72.
Ne postoji gotovo nijedna zemlja članica Evropske unije koja podržava proces proširenja u ovom momentu i potpuno je nejasno kako će izgledati Evropska unija u sljedećih nekoliko godina.
Pregovori oko Brexit-a tek predstoje i pokrenute su debate o Evropi “sa više brzina“ tako da je, u principu, na strani Evroske unije sve nepromijenjeno osim činjenice da su rekli da su zabrinuti.
- Retorika
Na Zapadnom Balkanu je u suštini sve isto i sve nepromijenjeno samo što imamo gomilanje kriza -- da li je to Bosna i Hercegovina, da li je to odnos između Kosova i Srbije, da li je to Crna Gora ili Makedonija, ili odnos između Srbije i Hrvatske? – sve je postalo mnogo lošije nego što je bilo prije nekoliko godina.
Suštinsko je pitanje da li retorička zabrinutost Evropske unije može dovesti do promjene politike Evropske unije prema regiji.
- Konsenzus
U ovom momentu ne vidim jasnu viziju na strani Evropske unije šta i kako bi mogli promijeniti osim ovog retoričkog prizivanja činjenice da Zapadni Balkan i dalje ima evropsku perspektivu.
Za suštinsku promjenu bi bilo potrebno promisliti čitav proces proširenja, shvatiti da je „business as usual“, kao što smo ga imali posljednjih godina, sredstvo za proizvođenje kriza, shvatiti da je potrebna jasna demokratska i liberalno orijentirana pozicija, odnosno odgovor svim onim autoritarnim liderima koji su se proširili po regiji, i uz sve to, potreban je konsenzus sa SAD-om o tome šta zaista žele u regiji zapadnog Balkana.
- Pokušaj
Za sve to neće biti odgovora sutra na samitu, samit je samo pokušaj da se van ovih uzburkanih političkih voda ponude odgovori na neka konkretna politička pitanja kao što je ekonomija, regionalna suradnja, i tako dalje.
Tu neće biti odgovora, odgovori će se možda morati tražiti sljedećih nekoliko sedmica i mjeseci ali u ovom momentu se suštinski ne nazire ništa novo.
- Pomak
Mislim da je u svakom slučaju važno da se oni svi sutra nađu u Sarajevu.
Poslije svih ovih kriznih momenata i raznoraznih retoričkih poruka preko granica potrebno je da sjede za zajedničkim stolom i da pokušaju nešto konkretno da učine.
Oni su to radili na samitu, recimo u Parizu prošle godine, radiće to ove godine u Italiji, radili su to u Beču 2015. godine.
I pored tog dijaloga, nismo vidjeli neki veliki pomak.
- Moć
Problem je što u svim ili većini zemalja Zapadnog Balkana na unutrašnjopolitičkom planu postoji dinamika koja se u momentu opire nekoj vrsti konkretnije regionalne suradnje.
Imamo političke lidere i političke opcije koje generiraju moć i vlast putem retorike, putem vraćanja u devedesete, putem nacionalizma, pokušavaju da održe moći koje su stekli nekim informalnim sredstvima, jačaju pritisak na medije, i tako dalje.
- Negativizam
Mislim da je pretpostavka da se na regionalnom nivou nešto desi da se prekine to „vrzino kolo“, autoritarno „vrzino kolo“ koje imamo i u BiH, i u Srbiji, i na Kosovu, ta igra opozicije i pozicije fje pozicija pokušava da supresira kritične glasove iz opozicije.
Tek kad se to desi, onda sastanci kao što će biti ovaj sutrašnji u Sarajevu mogu dovesti do suštinske promjene.
Oni sutra mogu dovesti do nekog projekta, recimo da se pojača infrastruktura, da počnemo da razmišljamo o nekom vanjskotrgovinskom bescarinskom režimu, ali to neće suštinski promijeniti klimu negativizma u koju smo ušli zadnjih nekoliko mjeseci.
