Pod pritiskom ekonomske krize izazvane pandemijom COVID-19, Evropska unija pojačava napore da smanji uticaj drugih sila na svom tržištu, posebno Kine i nelojalne konkurencije njenih kompanija koje dobijaju državne subvencije. Istovremeno, mora balansirati ekonomsku saradnju s tom državom i očuvanje svojih demokratskih vrijednosti, pišu svjetski mediji.
Nova uloga u globalnom poretku
U jednom od rijetkih pokazivanja geopolitičkih mišića, Evropska unija (EU) uvodi niz mjera s ciljem redefinisanja odnosa s Kinom dok pokušava obuzdati trgovinske ambicije Pekinga na kontinentu, ukazuje Blumberg (Bloomberg).
Evropa, zatečena između sve agresivnije Kine i Amerike koja se povlači sa svjetske pozornice, želi se transformisati od relativnog posmatrača do aktivnog učesnika u globalnom poretku. Posljednji korak bloka dolazi neposredno nakon što je EU pokrenula nov način korištenja tarifa za suzbijanje kineskog infrastrukturnog plana "Pojas i put" i neposredno prije stupanja na snagu novog zakona o provjeri stranih investicija iz razloga nacionalne sigurnosti.
Evropska komisija je u srijedu, 17. juna, najavila set prijedloga za jačanje lokalne industrije u suzbijanju kompanija koje primaju pomoć stranih vlada. Prema nacrtu prijedloga koji je vidio Blumberg, izvršna vlast EU predlaže akcije protiv firmi koje su već aktivne u Evropi, a koje koriste subvencije da bi se nelojalno takmičile sa lokalnim rivalima. Vlasti bi mogle pokrenuti istragu slučajeva koji su uključivali kompanije s više od 200.000 eura stranog državnog finansiranja u protekle tri godine.
Unutrašnje tržište EU "može biti podložno za određene zloupotrebe u kojima preduzeća u državnom vlasništvu mogu subvencionisati kompanije da bi se takmičile s evropskim kompanijama na nepošten način", izjavio je evropski komesar za trgovinu Fil Hogan (Phil Hogan) u utorak. "Sada vidimo potrebu za ravnopravnim uslovima", dodao je on referišući se na Kinu.
EU je pod pritiskom da bolje zaštiti svoju lokalnu industriju nakon što je globalna pandemija izazvala najbržu recesiju u posljednjih sto godina. Postpandemijski plan spašavanja koji su prošlog mjeseca predstavili njemačka kancelarka Angela Merkel i francuski predsjednik Emanuel Makron (Emmanuel Macron) ima za cilj interno jačanje Evrope, ali također sadrži i mjere kako bi se ona bolje suočila sa vanjskim prijetnjama, napominje Blumberg.
Novi alati za zaštitu tržišta od Kine
Nakon pritiska Pariza i Berlina, EU ozbiljno povećava svoje napore u nastojanju da se suoči sa nelojalnom konkurencijom i smanji uticaj Kine, Sjedinjenih Država i drugih stranih igrača na jedinstvenom tržištu, uvodeći set prijedloga za nove ovlasti za suzbijanje stranih subvencija, piše Politiko (Politico).
Paket bi dopunio arsenal Komisije u vezi konkurencije i trgovine, dajući nove ovlasti EU da izriče novčane kazne, blokira akvizicije ili zabrani kompanijama da učestvuju na javnim tenderima i pristup EU fondovima ako se ustanovi da će one steći nepravednu prednost od subvencija koje im daju vlade koje nisu članice EU. Komisija kaže da bi alati mogli izjednačiti uslove za rad na jedinstvenom tržištu, jer evropske kompanije već podliježu sličnim pravilima.
Iako mnogi pozdravljaju prijedloge Komisije u nastojanju da zaštite evropske interese od konkurenata koji nisu članovi EU-a, novi alati rizikuju da naruše jedinstveno tržište ako nisu pažljivo osmišljeni, upozoravaju diplomate i stručnjaci. Neki u tome vide potencijalni rizik smanjenog ulaganja u Evropu "ako okvir bude previše restriktivan" te upozoravaju na posljedice po evropske kompanije koje posluju u inostranstvu, jer bi druge jurisdikcije mogle nametnuti slične režime.
Potpredsjednica Evropske komisije Margaret Vestager (Margrethe Vestager) kaže da su predložene nove ovlasti neophodne za zaštitu fer konkurencije u EU te da očekuje da će alati djelovati za "nekoliko mjeseci". Nove mjere činile bi dio novog pravnog instrumenta koji će postati operativan nakon što se lideri država EU-a dogovore glasanjem kvalifikovane većine i nakon glasanja evropskih parlamentaraca, navodi se u nacrtu.
Prijedlozi su u izradi već neko vrijeme i iako nisu posebno usmjereni na Kinu, naglašava briselski portal, nema sumnje da se tiču zaštite evropskih od kineskih kompanija koje uživaju pristup državnim kreditima i subvencijama. Kina će imati priliku da predsjednici Evropske komisije Ursuli fon der Lajen (Ursula von der Leyen) direktno iznese svoje dojmove o mjerama na samitu EU-Kina, zakazanom za ponedjeljak, 22. juna.
Saradnja važnija nego ikad
Pandemija COVID-19 je pokrenula tešku globalnu debatu da li zapadne liberalne demokratije treba radikalno da preispitaju svoj odnos s Kinom, autoritarnim režimom na koji se oslanjaju privrede mnogih od tih država, ukazuje CNN ističući da to posebno važi za EU koja je proteklih nekoliko godina aktivno nastojala da sarađuje s Pekingom s ciljem poboljšanja investicija u oba smjera i uzajmnog pristupa velikim tržištima.
Uprkos optužbama o zataškavanju bolesti na početku, širenju dezinformacija i kontroverznoj "diplomatiji zaštitnih maski" - slanje medicinske opreme u Evropu u nadi za poboljšanjem ugleda – više izvora iz članica i institucija EU reklo je za CNN da je pandemija zapravo zacementirala realnost da je angažovanje s Kinom, više nego ikad, od suštinskog značaja.
Sadašnji prioriteti EU su upravljanje oporavkom od krize korona virusa, i ekonomski i strateški; da postane ozbiljan geopolitički igrač; jačanje evropske ekonomije; i da bude svjetski lider u klimatskoj krizi. U Briselu, naglašava CNN, vjeruju da razvijanje odnosa s Kinom pomaže u svakoj od tih tačaka.
Evropa je u teškoj poziciji. S jedne strane, mora sarađivati s Pekingom, a s druge, ta saradnja uvijek dolazi s bezbjednosnim rizicima i neslaganjima o temeljnim pitanjima demokratije. Također, EU rizikuje da zakomplikuje odnose s dva najbliža saveznika u bliskoj budućnosti: Velikom Britanijom i SAD-om. Zasad, napominje CNN, sve članice su uglavnom saglasne da je saradnja s Kinom suštinska ali da treba imati u vidu realnost da je Kina sistemski rival.
Međutim, u postpandemijskoj igri okrivljavanja Kine neke članice bi mogle snažnije kritikovati Kinu, dok se propaganda koja širi prokineski narativ već pokazala efikasnom u više evroskeptičnih država. Peking se dosad pokazao uspješan u biranju članica EU koje imaju više simpatija za kinesku poziciju – najprije manje bogate istočnoevropske države i populističke vlade u Italiji i Austriji.
Diplomatija i oružje
Trebalo bi početi planiranje svijeta u kojem Sjedinjene Države više nisu glavni oslonac međunarodnog poretka i evropske bezbjednosti i u kojem je kineska ekonomska moć podržana globalnom vojnom snagom, piše Jan Bond (Ian Bond), direktor spoljne politike u Centru za evropsku reformu u svom osvrtu za Forin polisi (The Foregin Policy).
Do sada je odgovor EU na asertivni autoritarizam Kine bio previše slab što je, ocjenjuje Bond, u određenoj mjeri razumljivo jer je trgovina s Kinom od vitalnog značaja za evropsku ekonomiju. Još prije krize COVID-19, Kina je bila u mogućnosti da utiče na svoja ulaganja u nekim članicama EU kako bi blokirala kritike iz Evropske unije o ljudskim pravima.
Prošle godine EU je Kinu opisala kao sistemskog rivala. Međutim, u akcionom planu od 10 tačaka EU nije dala prijedloge kako se oduprijeti sistemskom izazovu ili promovisati vlastite vrijednosti kao odgovor. Ipak, Evropa to mora uraditi, ističe Bond u rubrici Argument u Forin polisiju.
Ako je Kina sistemski rival - a jeste - EU mora osigurati da njene vrijednosti izađu na vrh te bi, između ostalog, mogla ponuditi utočište građanima Hong Konga čija su prava ugrožena, ili jasno izraziti spremnost da uvede vizna ograničenja za kineske ili hongkonške službenike koji su uključeni u bilo kakve oblike represije.
U normalnim vremenima Evropska unija bi provodila svoju politiku u bliskoj koordinaciji sa Sjedinjenim Državama. Ali, nakon odluke Donalda Trampa (Trump) da povuče trećinu američkih snaga iz Njemačke, ostaje nejasno da li će se u slučaju njegovog reizbora Evropa moći osloniti na NATO. Bond na kraju dodaje kako Evropa sada mora uložiti u diplomatiju, ali i u oružje, kako bi se osigurala i od autoritarne Kine i od nepouzdane Amerike.