Ubistvo liberalnog gradonačelnika Gdanjska Pavela Adamoviča šokiralo je mnoge u Poljskoj i Evropi, skrenulo pažnju na otrovnu atmosferu i široko rasprostranjeni govor mržnje u javnom prostoru u državi kojom vlada nacionalistička i ultrakonzervativna Partija prava i pravde (PiS) i upalilo zvona za uzbunu širom kontinenta koji se suočava sa valom populizma i ksenofobije, pišu mediji.
Adamovič je preminuo u ponedjeljak, dan nakon što je na dobrotvornom skupu uboden nožem od strane nedavno oslobođenog osuđenika koji je bivšu Adamovičevu i bivšu vladajuću Građansku platformu okrivljivao za njegovu zatvorsku kaznu za nasilje.
Hiljade građana Gdanjska i Poljske odalo je počast Adamoviču koji će biti sahranjen u subotu.
Guardian: Ubistvo gradonačelnika Gdanjska je tragičan rezultat govora mržnje
Smrt popularnog dugogodišnjeg liberalnog gradonačelnika Gdanjska je stvorila šok koji se proširio Poljskom i drugim dijelovima Evrope, piše Piotr Buras, šef varšavskog ureda Evropskog vijeća za strane odnose, u tekstu za londonski Guardian.
Pedesettrogodišnji Adamovič je bio gradonačelnik više pod 20 godina i smatran je ocem transformacije Gdanjska u u otvorenu, modernu i prosperitetnu metropolu, kaže Buras:
"Kao liberal i Evropljanin on nije oklijevao da proglasi Gdanjsk otvorenim za izbjeglice -- uprkos dominantnom raspoloženju u državi. Bio je jedna od ključnih figura u liberalnoj opoziciji protiv populističke Partije prava i pravde koje je došla na vlast 2015. godine."
Nema nikakve sumnje da bi bilo kakav pokušaj da se premoste podjele u Poljskoj bio osuđen na propast ako se ne pozabavi pozadinom ove tragedije, a to je da je javna debata u Poljskoj ispunjena otrovnim sadržajem koji toliko aktivno širi vladajuća partija da je nemoguće govoriiti o bilo kakvom balansu, sa državnom televizijom pretvporenom u instrument brutalne propagande koji bljuje govor mržnje i ksenofobije na dnevnoj osnovi, piše Buras.
Samo tri dana prije ubistva Adamoviča, televizija je emitovala antisemitsku satiru koja je organizaciju na čijem je skupu Adamovič ubijen i koja sakuplja novac za liječenje bolesne djece, predstavila kao nešto sumnjivo što vode mračne snage, dok je sam Adamovič često bio meta optužbi da radi za njemačke interese i našao se, zajedno sa drugim gradonačelnicma koji su otvorili svoje gradove za izbjeglice, na "političkim smrtovnicama" koje je 2017 napravila jedna omladinska nacionalistička organizacija napravila bez reakcije tužilaštva, dodaje autor, i zaključuje:
"Evropljani sa svih strana bi trebali obratiti pažnju. Ono što se desilo u Gdanjsku nije samo poljski problem. Sjedimo u sobi ispunjenoj otrovnim dimom -- širom Evrope. Moramo djelovati prije nego što neko uđe i zapali šibicu.'
FT: Tragično ubistvo u Gdanjsku je upozorenje za Evropu
Gdanjsk ima ključnu poziciju u poljskoj istoriji kao rodno mjesto slobodnog sindikata Solidarnost koji je pomogao da se sruši komunizam, u skorije vrijeme je bio centar opozicije ultrakonzervativnoj Partiji prava i pravde, ali je u ovoj luci sada sada ispisana nova, tragična stranice istorije ovog naroda, piše Financial Times u uredničkom stavu.
"Fatalno ubistvo nožem njegovog gradonačelnika, Pavela Adamoviča, naglašava duboke podjele i nezdravu političku atmosferu koju je PiS poticao u zemlji. Kako je Poljska samo jedan primjer sukoba širom Evrope između tolerantnog liberalizma i konzervativnog nacionalizma, ubistvo je također znak za uzbunu za Evropu."
Ubistvo Adamoviča bi trebalo da bude momenat za sve strane, ali prije svega za PiS i javne medije koje je uzela pod svoju kontrolu, da odbace ekstremizam i svo političko nasilje, mada je vjerovatnije da će doći samo do privremenog, taktičkog napora PiS-a da ublaži svoj imidž uoči evropskih izbora u maju, kao što je uradila prije opštih izbora 2015. godine, piše FT:
"Tragedija u Gdanjsku -- koja podsjeća na ubistvo britanske parlamentarke Jo Cox sedmicu dana prije referenduma o Brexitu -- bi također trebalo da pozove na predah i drugdje u Evropi. Matteo Salvini, zamjenik premijera Italije i šef krajnje desne Lige, prošle sedmice je obećao 'novo evropsko proljeće' kada je posjetio Varšavu u pokušaju da napravi alijansu euroskeptika. Dan posli, Viktor Orban iz Mađarske je pohvalio navodnu alijansu i kao njen cilj proglasio da 'protivnici imigracije postanu većina u institucijama EU'. Vrijednosti tolerancije i odbacivanje podjela koje su inspirisale EU su u opasnosti."
