Crna Gora, kada je riječ o narkomaniji, dijeli sudbinu regiona i turbulentna vremena koja su razarala društvo imali su za posljedicu i nagli porast broja ovisnika od psihoaktivnih supstanci. Iako je država usvojila strategiju za borbu protiv te pojave, konzumiranje narkotika uzimalo je sve više maha, naročito među mladom populacijom.
Špricevi i igle u napuštenim objektima, po parkovima, u dvorištu škola, pa čak i vrtića, odavno su slike koje prate svakodnevni život u Crnoj Gori. Iako narkomanija više nije tabu tema, o njoj se u konzervativnom društvu i dalje nerado govori.
Precizan broj ovisnika niko pouzdano ne može da utvrdi, ali se pretpostavlja da je ih je višestruko više od 2.500 do 3.000, koliko se zvanično pominje. No, sa procjenama kako pripadamo zajednici sa nezaustavljivim trendom rasta zavisničke populacije, nije saglasan ekspert za narkotike i bivši šef podgoričke kancelarije za prevenciju narkomanije, Dušan Raspopović.
„Ne bih vam mogao reći da je trend nekog drastičnog rasta, ali također ni nekog drastičnog pada. Crna Gora je jedna od zadnjih od bivših jugoslovenskih republika koja je došla u problem sa narkomanijom. Kod nas se to pojavilo, bukvalno, kao jedan talas koji nas je zapljusnuo, ali mislim da je situacija kao i u okruženju. Ciljna grupa su uglavnom mladi ljudi, prvenstveno adolescenti. Oni su najčešći korisnici i najviše na meti dilera. Najviše se u Crnoj Gori zloupotrebljava opojna droga heroin. Na dugom mjestu je marihuana i na treće mjestu su sintetičke droge”, navodi Raspopović.
Jovan Bulajić iz Nevladine organizacije pod nazivom Preporod, koja se bavi odvikavanjem od droge, narkomaniju svrstava u jedan od najvećih društvenih problema i iznosi podatak kako je, od 630.000 stanovnika Crne Gore, čak 60.000 pogođeno tom pošasti, što samih korisnika narkotika, što članova njihovih familija.
Uprkos Nacionalnoj strategiji za borbu protiv narkomanije iz 2008. godine u čijoj je izradi sam učestvovao, Bulajić ocjenjuje kako se protiv te pojave država nedovoljno borila.
„Mi smo kao državni tim bili zaduženi za izradu te strategije i ona se zove - Nacionalni strateški odgovor na droge. Bili smo izdijeljeni po timovima jer je sama strategija koncipirana na principu četiri stuba. To je: prevencija, tretman, smanjenje štete i policijske i carinske intervencije. Ja sam bio u radnoj grupi koja je tretirala problematiku i dio gdje su tretman, rehabilitacija i resocijalizacija. Mogu reći, što se te oblasti tiče, da se jesu desili pomaci. Sama činjenica je da su država i glavni grad inicirali otvaranje Javne ustanove za rehabilitaciju zavisnika od droga na Kakarickoj gori. To stvarno jeste jedan pomak”, ocjenjuje Bulajić.
Faktor društvenog ambijenta
Do otvaranja Ustanove na Kakaričkoj Gori u Podgorici, u Crnoj Gori nije bilo specijalizovane institucije za stacionarni tretman narkomanskih ovisnika. Dušan Raspopović, bivši rukovodilac te Ustanove, konstatuje kako je Crna Gora u međuvremenu odmakla u sistemskom pristupu problemu narkomanije.
Dušan Raspopović
„Zadnjih nekoliko godina je ipak informisanost i svijest građana na mnogo većem nivou nego što je to bilo prije. Ovdje smo dosta napravili na polju prevencije, na podizanju svijesti građana Crne Gore, koji unazad nekoliko godina nisu znali gotovo ništa o problemu narkomanije. To je bila tabu tema. Smatralo se da porodica, koja ima svog člana u problemu sa psihoaktivnim supstancama, to treba da krije. Danas ipak ljudi znaju da je narkomanija bolest koja može da se liječi i koja može dobro da se drži pod kontrolom”, kaže Raspopović.
„Narkomanija je jedina bolest u kojoj pacijent sve čini da se ne izliječi“, ističe Jovan Bulajić, čiji je Preporod uveo svjetsku praksu da u odvikavanju od narkomanije učestvuju bivši ovisnici. No, da bi se izašlo iz začaranog kruga, osim povjerenja u terapeuta, podrške porodice i okoline, neophodan je i jak motiv:
„Motiv skoro da uvijek nedostaje. I to jeste negdje naša primarna misija da motivišemo i odobrovoljimo zavisnika da prihvati dugotrajan stacionaran tretman kakav mu obezbjeđujemo u terapijskim zajednicama i komunama širom Evrope. Što se rezultata tiče, nismo nikakvi čudotvorci, ali vrlo često uspijemo da uzrokujemo tu odluku za prihvatanje tretmana. Danas, poslije nepunih šest godina, mogu reći da smo 300 puta bili u prilici da utičemo na zavisničku sudbinu. Danas je na desetine ljudi iz cijele Crne Gore koji uživaju stabilnu apstinenciju”, navodi Bulajić.
Dok psiholozi ukazuju na individualne uzroke ovisnosti od opijata, u sferi emocionalne i psihičke nestabilnosti, sociolozi u prvi plan stavljaju društveni ambijent sa pokidanim sistemom vrijednosti i ekonomsku krizu, kao faktore koji podstiču na uzimanje opojnih supstanci.
A šta građani primjećuju, koliko je narkomanija raširena u Crnoj Gori i koji su njeni uzroci?
„Mislim da je izuzetno raširena. Da je baš u velikoj razmjeri. Primjećujem jer sam imala slučajeva u blizini gdje živim. “
„Glavni razlog leži u tome što se droga u velikoj količini distribuira. I mladi, uslijed nezaposlenosti, posegnu za tim.“
„Nezaposlenost. Slaba država. Država zaostaje za Evropom. Vjerovatno su to tamo već prevazišli, a ovamo to kreće prema onome gdje su oni bili prije 20, 30 godina.“
„Mislim da se država ne odnosi onako kao treba jer to je organizovani kriminal. Distribuirati drogu je organizovani kriminal.“
