"Biološki rat protiv sopstvenog stanovništva" ili "odbrana čovečanstva od najezde fašizma, neonacizma i satanizma" pa i "specijalna operacija koja je zaustavila korona virus".

Sve ove formulacije mogle su se čuti u centralnim informativnim emisijama na nekim od televizija u Srbiji. Tiču se rata u Ukrajini i deo su narativa koji se kao proruska propaganda emituje širom zemlje kroz domaće medije.

Analiza Radija Slobodna Evropa (RSE) na osnovu arhive snimljenih informativnih TV programa pokazuje da srpske televizije gotovo svakodnevno prenose sadržaje medija Sputnik i RT, koje kontroliše zvanični Kremlj a koji su sankcionisani u Evropi i SAD zbog rada na širenju propagande i dezinformacija.

Srbija se nije usaglasila sa sankcijama prema Rusiji pa ti mediji imaju svoje redakcije u Beogradu i programe na srpskom jeziku.

Agresiju na Krim pratilo je 2015. otvaranje redakcije "Sputnika" u Srbiji. Ovaj medij funkcioniše u okviru međunarodne informativne agencije "Rosija Sevodnja" (Rusija danas) koju finansiraju ruske vlasti.

Srbija je i jedina zemlja na Balkanu u kojoj nesmetano radi i ruski državni medij RT (bivši Russia Today) koji je osnovan u novembru 2022, osam meseci nakon početka sveobuhvatne ruske invazije na Ukrajinu. Prvog novembra ove godine, RT je odobrena dozvola za pružanje medijske usluge putem interneta.

Na pozive Evropske unije da ne dozvoli emitovanje ovog sadržaja, nadležni u Srbiji nisu reagovali.

Prema analizi RSE sadržaj ovih medija ne samo da se emituje na internetu i preko radija, već se prenosi i u informativnim programima televizija. Pretraga baze za medijski monitoring Biroa za društvena istraživanja BIRODI, koju su koristili novinari RSE, pokazala je da su svakoga dana u prethodnih 11 meseci na srpskim televizijama prenošene objave Sputnika i RT Balkan, više od 380 puta.

Broj je verovatno i mnogo veći jer baza snimljenog televizijskog sadržaja Birodija ne obuhvata emisiju televizije Hepi - "Aktuelnosti" koja se svakodnevno bavi ratom u Ukrajini, otvoreno zauzimajući rusku stranu.

Od medija sa nacionalnom pokrivenošću najviše informacija sa Sputnika i RT Balkan objavljeno je na televizijama Happy i Prva.

Urednica Sputnik Srbija – Ljubinka Milinčić gostovala je od početka 2024 godine na domaćim televizijama u proseku jednom nedeljnom, ukupno 50 puta.

Telekomovi kanali o specijalnoj operaciji

Rat u Ukrajini bio je jedna od dominantnih međunarodnih tema tokom trajanja monitoringa centralnih informativnih emisija.

Definicija zvaničnog Kremlja po kojoj Ukrajina nije napadnuta već se u njoij sprovodi "specijalna vojna operacija" široko je prihvaćen u srpskim medijima, najviše na kanalima koji se emituju preko državnog Telekoma.

Da je u Ukrajini u toku "specijalna operacija" moglo se u prethodnih 11 meseci čuti u domaćim medijima ukupno 339 puta od čega 288 puta na kablovskim kanalima iz Telekomove mreže, pokazuje istraživanje RSE.

O "neonacistima" i "dobrovoljcima"

Analiza informativnog programa na domaćim tv kanalima pokazuje i da se na većini medija u poslednjih 11 meseci moglo čuti opravdavanje ruske invazije na Ukrajnu preuzimanjem navoda ruskih vlasti da je ukrajinski politički vrh vođen nacističkom ideologijom.

O neonacistima su domaći tv kanali izveštavali ukupno 237 puta od čega su 116 puta tako nazvani pripadnici ukrajinske vlasti ili vojske.

I ovog puta najvišu su takvu kvalifikaciju upotrebljavale televizije Informer i Hepi. Da se rusija u ukrajini bori protiv neonacista moglo se pet puta čuti i na RTS-u, u svim slučajevima kroz citate ruskih zvaničnika.

Na kanalima Informer i Hepi otvoreno su podržavani i državljani Srbije koji su nezakonito kao "dobrovoljci" otišli u Ukrajinu da se bore na strani ruske vojske.

Pozitivna slika Vladimira Putina na nacionalnim televizijama

Na srpskim televizijama najzastupljeniji međunarodni političar je Vladimir Putin o kome mediji sa nacionalnom frekvencijom izveštavaju većinski pozitivno pokazalo je i nedavno istraživanje agencije BIRODI.

"Iz monitoringa koje smo mi radili, koje je trajalo godinu i po dana, iz stavova prema međunarodnim akterima, jasno se vidi da je najpozitivniji akter Kina. Na drugom mestu je Putin. Na trećem mestu je Rusija, a onda dolaze Evropska unija i SAD", kaže Zoran Gavrilović izvršni direktor BIRODI-ja za RSE.

"Interesantno je da se u domaćim medijima ono što je negativno oko rata u Ukrajini, prebacuje na državu Rusiju, ali ne i na Putina, zato što se on čuva, kao lider sa kojim je predsednik Srbije Alekdsandar Vučić u dobrim odnosima. Znači, mediji bliski Vučiću, kroz izveštavanje o spoljnoj politici i dešavanjima u svetu, legitimizuju unutrašnju autokratiju”, ocenjuje Zoran Gavrilović.

Za građane saradnja sa Istokom važnija od saradnje sa Zapadom

Biro za društvena istraživanja BIRODI objavio je krajem oktobra 2024. studiju "Javnost protiv industrije populizma" u kojoj su između ostalog prikazani razultati istraživanja publike o izvorima informisanja o politici. Ispitivanje je sprovedeno na reperezentativnom uzorku od 1,218 ispitanika i pokazalo je da se građani najviše informišu preko nacionalnih televizija i društvene mreže Fejsbuk.

RTS, TV Pink i TV Prva su i tri glavna medijska izvora za glasače vladajuće Srpske napredne stranke i Socijalističke partije Srbije, navodi se u studiji. Prema istom izvoru glasači opozicione partije Stranke slobode i pravde se informišu većinski preko TV N1, TV Nova S i Fejsbuka.

Prema istraživanju BIRODI-ja saradnja sa istokom je među prioritetima za 36.8 odsto ispitanika, dok saradnju sa zapadom važnom smatra 24.6 odsto ispitanih građana.

"Kad pogledate odnos prema napadu Rusije na Ukrajinu, kroz taj rat u Ukrajini, mi vodimo svoje bitke. To nije priča odnosa prema Rusiji, to je naš nastavak rata protiv NATO-a. Znači, mi tu sanjamo i vodimo svoje ratove", zaključuje Zoran Gavrilović.