Zbog paljenja Ambasade SAD na sudu policajci, ali ne i nalogodavci

U Višem sudu i Višem tužilaštvu u Beogradu Radiju Slobodna Evropa je potvrđen prijem optužnice Višeg tužilaštva u Beogradu protiv pet policijskih službenika koji su komandovali policijom 21. februara 2008. godine, kada je, nakon mitinga održanog pod imenom "Kosovo je Srbija", zapaljena ambasada Sjedinjenih Američkih Država, a kamenovana ambasada Nemačke.

Time je, posle devet godina, po prvi put načeta tema odgovornosti državnog aparata, odnosno jednog njenog segmenta, s obzirom na to da se u optužnici ne pominje niti jedan organizator skupa ili političar, ocenjuju poznavaoci prilika.

Napad i spaljivanje zgrade ambasade SAD dogodilo se odmah nakon protestnog skupa koji je Vlada Srbije na čelu sa tadašnjim premijerom Vojislavom Koštunicom, organizovala četiri dana nakon što je u Prištini proglašena nezavisnost Kosova.

Optužnica koju je Više tužilaštvo u Beogradu protiv policijskih službenika podiglo 20. aprila ove godine, u Viši sud u Beogradu stigla je 8. maja, ali još uvek nije stupila na pravnu snagu.

Dok se to ne dogodi, u sudu ne mogu da kažu ništa osim da potvrde prijem optužnice.

Ipak, portal insajder.net je na osnovu uvida u optužnicu, objavio da se policijski službenici terete za "teško delo protiv opšte sigurnosti i zloupotrebu službenog položaja".

Kako navode, prema optužnici, prvooptuženi je Slobodan Vukolić, koji je u februaru 2008. godine bio načelnik Uprave policije Beograda i koji je rukovodio štabom formiranim zbog održavanja skupa "Kosovo je Srbija".

Prema istim navodima, optuženi su i general Stevan Bjelić - u vreme dpgađaja načelnik beogradske policije, kao i general Mladen Kuribak, tadašnji načelnik Uprave policije MUP-a Srbije.

Optužen je i Zoran Rašković koji je te večeri bio zamenik rukovodioca štaba, a inače je bio načelnik Odeljenja za operacije u komandi Žandarmerije. Na optužnici je i Bojan Marković koji je bio komandant odreda Žandarmerije u Kraljevu, prenosi Insajder navode iz optužnice.

"Ovo je prvi put od demokratskih promena u Srbiji da se podignu optužnice protiv policajaca koji su se nalazili ili se nalaze na visokim pozicijama u policiji zbog nepostupanja po bezbednosnim planovima za održavanje skupova visokog rizika", primećuje Saša Đorđević, istraživač Beogradskog centra za bezbednosnu politiku.

Naime, iz optužnice proizilazi da policija nije postupila po šifrovanoj depeši Direkcije policije od 20. februara 2008. godine i Planu obezbeđenja javnog skupa koji je sačinila Uprava za grad Beograd 21. februara 2008.

Prema tom planu, odredi Žandarmerije trebalo je da zapreče raskrsnicu Nemanjine i Kneza Miloša, kod Vlade Srbije i tako spreče učesnike skupa da dođu do ambasada. Takvo naređenje nije izdato odredima Žandarmerije, navodi Insajder pozivajući se na optužnicu.

Ipak, u optužnici nema onoga o čemu se u javnosti godinama spekuliše - da li je neko naredio policiji da ne štiti amabsade.

"Dobro je da će se i o ulozi policije pričati u sudu iako je prošlo devet godina od skupa 'Kosovo je Srbija' i ovim je po prvi put načeta tema odgovornosti državnog aparata za paljenje ambasade. Ipak, iz ove optužnice još uvek nije jasna pozadina cele price – šta je konkretno dovelo do toga da policija ne postupi po planovima. Šta više, s obziorm da u optužnici Tužilaštva nema imena nijednog organizatora skupa ili političara, opravdano je biti skeptičan da ćemo još jednom ući u priču gde se traži nalogodavac", kaže Đorđević.

U međuvremenu, u Višem sudu u Beogradu u toku je ponovno suđenje optuženima za paljenje zgrade Ambasade SAD, koje je iznova počelo 5. juna.

Prošle godine, Apelacioni sud u Beogradu je ukinuo prvostepenu presudu sedmorici osuđenih na uslovne kazne i naložio da se ponovi suđenje. Okrivljeni su u tom procesu bili su osuđeni su na šest do 10 meseci uslovne kazne.

Oni su optuženi da su ispred objekta Ambasade Sjedinjenih Američkih Država "opšte opasnom radnjom izazvali opasnost za život i telo ljudi i imovinu većeg obima".

Podsetimo da je u tadašnjim neredima povređeno 78 građana i 52 policajca, a da je usled požara koji je izazvan u Ambasadi SAD, jedan od učenika protesta je izgubio život.

Slučaj paljenja američke ambasade je i velika diplomatska prepreka koja opterećuje odnose Srbije i SAD i pitanje je koje se iznova otvara. Ono "opterećuje bilateralne odnose", saopšteno je krajem prošle godine iz američke ambasade u Srbiji.

Takođe, otkrivanje počinilaca napada na ambasadu Nemačke iste noći kada je zapaljena američka, nalazilo se među sedam uslova Berlina za dalje napredovanje Srbije ka EU koje je marta 2013. godine u Beograd donela grupa poslanika vladajuće koalicije u Bundestagu.

I Saša Đorđević iz Beogradskog centra za bezbednosnu politiku podseća da su američki zvaničnici više puta isticali dva slučaja koja opeterećuju odnose sa Srbijom – ubistvo braće Bitići i paljenje ambasade SAD.

"Ova nova stvar može da bude jedan pozitivan signal ali, da ponovim, još uvek nije jasna pozadina cele priče", zaključuje Đorđević.

U međuvremenu, dok se čeka na rasvetljavanje slučaja paljenja, ambasada SAD je prešla na novu adresu, a u toku rušenje bivše zgrade u ulici Kneza Miloša u Beogradu, koju će, prema planu, zameniti luksuzni stanovi, šoping mol i parking.