Zašto protestuju studenti na američkim univerzitetima?

Proteste studenata na američkim univerzitetima kojima se daje podrška Palestincima, neki vide kao najznačajniji studentski pokret od protesta 1960-ih protiv rata u Vijetnamu. Zašto?

Nakon nekoliko godina povremenih studentskih protesta i marševa po gradovima, dizanja glasa za rasnu pravdu, borbu protiv klimatskih promjena i uvođenje kontrole oružja, protesti zbog rata u Gazi na univerzitetima širom Sjedinjenih Država ne posustaju i nakon što je policija u nekim od kampusa hapsila demonstrante, a Univerzitet Columbija, gdje je sve počelo, suspendovala studente nakon zastoja u pregovorima o okončanju demonstracija.

• Univerzitet Kolumbija suspendovao studente koji su protestvovali protiv rata u Gazi
• Demonstranti protiv rata u Gazi prkose ultimatumu Univerziteta Kolumbija

Policajci za suzbijanje nereda koristili su suzavac i elektrošokere na jednom univerzitetskom kampusu dok su se administratori na nekim od najprestižnijih institucija visokog školstva u SAD borili da spriječe blokadu.

Protesti su izazvani bijesom zbog izraelske ofanzive na Gazu u kojoj je ubijeno više od 34.000 Palestinaca. Izrael je pokrenuo ofanzivu nakon što je oko 1.200 Izraelaca i stranaca, uglavnom civila, ubijeno, a 253 drugih odvedeno u Gazu kao taoci, kada je Hamas, kojeg su Sjedinjene Države i Evropska unija proglasile za terorističku organizaciju, 7. oktobra prošle godine napao izraelske zajednice u blizini granice sa Pojasom Gaze.

Širom američkih kampusa gdje su izbili protesti, studenti su pozvali na konačni prekid vatre u Gazi, okončanje vojne pomoći Sjedinjenih Država Izraelu, distanciranje univerziteta od dobavljača oružja i drugih kompanija koje zarađuju na ratu i pomilovanje i amnestiju za studente i fakultetsko osoblje koje je disciplinovano ili otpušteno jer su izašli na proteste.

Bura na univerzitetima od istočne do zapadne obale

Tokom vikenda (27. i 28. april) na Univerzitetu Northeastern u Bostonu, uhapšeno je više od 100 demonstranata jer su odbili da poslušaju naređenje policije da uklone šatore sa univerzitetskog zemljišta, kako je navela policija. Kamp je raščistila policija.

Univerzitet Northeastern je na platformi X napisao da su se "u demonstracije infiltrirali profesionalni organizatori" koji nemaju veze sa univerzitetom. Čule su se antisemitske uvrede, dodaje se, rekavši: "Ne možemo tolerisati ovakvu vrstu mržnje u kampusu". Lideri protesta oštro su odbacili optužbe.

Na Univerzitetu Južne Kalifornije, pro-palestinski demonstranti vratili su se u kampus nekoliko dana nakon što je policija pozvana da raščisti demonstracije na univerzitetskom Alumni Parku. Protest je navodno bio uglavnom miran, ali je uprava univerziteta prijavila "vandalizam" na kampusu nakon subotnjih demonstracija.

Univerzitet je saopštio da su kampus vandalizovali "pojedinci koji su dio grupe koja je nastavila ilegalno da kampuje u kampusu", dodajući da su kip i fontana oštećeni. Kampus će biti privremeno zatvoren za nerezidente, rekli su sa ovog univerziteta.

Problem 'antisemitizma'

Protesti su počeli na Univezitetu Columbia kada su studenti 17. aprila postavili šatorski kamp na Ivy League fakultetu u New Yorku.

Policija je isprva pokušala da očisti kamp 18. aprila, kada je uhapšeno više od 100 demonstranata. Međutim, ovaj potez policije je imao negativnu povratnu reakciju jer je potaknuo studente širom zemlje da izađu na demonstracije, dok su se studenti Univerziteta Columbia pregrupisali i ponovo okupili tražeći bojkot kompanija i pojedinaca koji su povezani sa Izraelom.

S druge strane, neki studenti, Jevreji, su se žalili zbog navodnog antisemitizma koji ispoljavaju određeni demonstranti.

Demokratski predsjednik Joe Biden, kojeg su kritikovali demonstranti jer Izraelu daje naoružanje, rekao je novinarima u ponedeljak (22. april) da osuđuje i "antisemitske proteste" i "one koji ne razumiju šta se događa s Palestincima".

Bivši predsjednik Donald Trump, republikanski kandidat za izbore 2024. godine, nazvao je situaciju sa demonstracijama u kampusima "haosom" dok je ulazio u drugi dan svog krivičnog suđenja u New Yorku, prenio je Reuters.

Na Columbiji, nekoliko organizatora su za antisemitsku retoriku okrivili autsajdere koji nisu povezani sa univerzitetom i koji su stali iza demonstranata. "Frustrirani smo medijskim izvještajima koji se fokusiraju na pojedince huškače koji nas ne predstavljaju", rekli su Columbia Students for Justice in Palestine ("Studenti Columbije za pravdu u Palestini"). "Kategorički odbacujemo svaki oblik mržnje ili netrpeljivosti i protivimo se nestudentima koji pokušavaju da naruše našu solidarnost."

Demonstranti predstavljaju veliki izazov za visokoškolsku administraciju koja pokušava da izbalansira posvećenost univerziteta pravu na slobodu govora sa prigovorima da se na protestima prekoračila crvena linija.

Oni koji podržavaju Izrael i drugi koji se brinu zbog sigurnosti u univerzitetskim kampusima ukazali su na antisemitske incidente i tvrde da kampusi potiču zastrašivanje i govor mržnje.

"Nikada se nisam više bojala da budem Jevrejka u Americi nego sada", rekla je Skyler Sieradsky, 21-godišnja studentikinja filozofije i političkih nauka na Univerzitetu George Washington, prenosi France 24. "Ima studenata i profesora koji podržavaju poruke mržnje i poruke koje pozivaju na nasilje."

Demonstranti, među kojima su i oni jevrejskog porijekla, odbacili su antisemitizam i kritikovali zvaničnike koji antisemitizam izjednačavaju sa protivljenjem Izraelu.

"Ljudi koji su ovdje podržavaju palestinski narod iz različitih sredina... ponukani njihovim generalnim osjećajem za pravdu", rekao je 33-godišnji diplomirani student Univerziteta Texas u Austinu, koji je naveo da je Jevrejin i da se zove Josh, napisao je AFP.

Problem slobode govora

Korjen svih hapšenja i protesta na Columbiji, kako piše magazin Vox, je pitanje slobode govora.

U svjedočenju pred Odborom Predstavničkog doma za obrazovanje i radnu snagu u Washingtonu, sredinom aprila, predsjednica Columbia Univerziteta, Minouche Shafik borila se da pronađe granicu između osiguravanja sigurnosti studenata i zaštite akademske slobode. "Vjerujemo da uloga Univerziteta Columbia nije da zaštiti pojedince od pozicija koje smatraju nepoželjnim", rekla je, "već umjesto toga da kreira okruženje u kojem se različita gledišta mogu testirati i osporiti".

Talas pro-palestinskih protesta ne samo da predstavlja izazov zakonodavcima koji su posljednjih godina učvrstili zaštitu slobode govora u kampusima, već je i politički test za zakone i pravne doktrine izoštrene tokom ere borbe za građanska prava i rata u Vijetnamu, napisao je Politico.

"Ne možete generalno isključivati na javnim univerzitetima zbog govora, protesta, marševa, demonstracija", rekao je Mark Rotenberg, advokat za organizaciju Hillel International i nekadašnji zvaničnik ministarstva pravde iz vremena predsjednika Ronalda Reagana, u intervju, prenosi Politico. "To je potpuno jasno iz dugogodišnjeg ustavnog presedana. Ali isto tako, demonstranti nemaju pravo, uključujući ni na javnim univerzitetima, da jednostavno odlučuju kako oni žele."

Javni univerziteti su suočeni sa strožim pravnim propisima za poštovanje Prvog amandmana (američkog ustava) nego Columbia, Yale i druge privatne škole. A Teksas, Florida i Indiana su među dvadesetak država koje imaju neki oblik zakona o slobodnom izražavanju za fakultete u svojim saveznim ustavima, prema Fondaciji za prava pojedinca i organizaciji za zagovaranje slobode govora.

S krajem semestra na Columbiji početkom maja, službenici američkog univerziteta možda računaju da će se demonstracije spontano ugasiti. Ali studenti su rekli da planiraju da nastave sve dok se ne ispune njihovi zahtjevi - da škola prekine veze sa kompanijama za koje kažu da su profitirale od izraelskog rata, uključujući Microsoft, Google i Amazon, te da prekine partnerstvo sa Univerzitetom u Tel Avivu.