Dan pobede nad fašizmom, 9. maj, u Srbiji je obeležen državnim ceremonijama ispred Groblja oslobodilaca Beograda u Beogradu i kod spomenika neznanom junaku na Avali, dok su mirovni aktivisti su ovaj datum obeležili plesnim performansom u centru Beograda, uz upozorenje da antifašističko nasleđe u Srbiji sve više bledi kao posledica politike izjednačavanja partizanskog i četničkog pokreta i procesa rehabilitacije četničkih vođa.
Ministar prosvete Žarko Obradović, koji je predvodio državnu ceremoniju, rekao je da je Dan pobede prilika da se setimo da je Srbija tada, kao deo Jugoslavije, učestvovala u borbi protiv najvećeg zla 20. veka.
„I da je, iako malobrojna, stala u red onih zemalja koje se bore za slobodu, demokratiju, budućnost i bolji život svih generacija. Dala je velike ljudske žrtve i zajedno je sa drugim i danas prisutnim zemljama, bila deo jedne velike antifašističke, slobodarske tradicije, koja je bukvalno postavila temelje sveta u kome danas živimo“, rekao je Obradović.
Sa ceremonije u Vojvovodini je, međutim, upućena i poruka upozorenja na ono što se dešava na širem društvenom planu. Predsednik vojvođanske Skupštine Ištvan Pastor, izjavio je na svečanoj akadamiji koja je u Novom Sadu održana povodom Dana pobede, da je i dalje neretko na delu "umivanje i prolepšavanje fašizma“, kao i pokušaji revizije istorije.
Sa takvom ocenom saglasni su i preživeli učesnici rata, koji su položili vence svojim saborcima u Beogradu. Branislavu Popoviću, učesniku rata, čini se da je antifašizam u današnjoj Srbiji izraženiji na rečima nego na delu.
„Mislim da se pokušava biti na liniji antifašizma, ali mislim da neki praktični postupci nisu u skladu sa tim“, rekao je Popović, dok je Miodrag Zečević, predsednika SUBNORA-a Srbije, nešto konkretniji, ali i oštriji. Prema njegovim rečima, izjednačavanje uloge partizana i četnika u oslobođenju od fašizma i postupak rehabilitacije četničkog vođe Dragoljuba Mihailovića, govore da je u Srbiji na snazi falsifikovanje istorije.
„Ova rehabilitacija i ovo izjednačavanje je u stvari izjednačavanje fašizma i antifašizma. To je odnos prema antifašizmu. Ko se ovde miri? Da li se mire fašizam i antifašizam? To su ideologije koje se ne mogu pomiriti. Imam utisak da mlada generacija ne može u školama danas ni da dobije ta znanja - to žrtvovanje i doprinos koji smo dali, jer je falsifikovana istorija, falsifikovana je prošlost i stavljena je u funkciju određenih političkih partija koje su zastupnici kolaboracije i kvinslištva srpskog ovde“, kaže Zečević.
Konfuzija o antifašističkoj borbi
Peformans Žena u crnom, 9.maj 2013. Beograd. Foto: Ognjen Zorić
Na tom tragu, Dan pobede na fašizmom su u Beogradu, daleko od zvaničnih ceremonija, obeležili i mirovni aktivisti.
Aktivistkinje antiratne organizacije „Žene u crnom“ su kod Spomenika obešenim rodoljubima u centru Beograda, pred nekoliko desetina okupljenih građana izvele plesni performans. Cilj je, prema rečima Staše Zajović iz ove organizacije, osim da podsete na ovaj važan datum i potreba da iskažu neslaganje sa odnosnom današnje Srbije prema antifašizmu.
„Budući da živimo u zemlji u kojoj je potpuno izbrisano antifašističko nasleđe i u kojoj preovladava revizionizam na svim nivoima – državnom, u obrazovnom nivou gde preovladava jedna potpuna ne samo relativizacija nego glorifikacija zločinaca iz Drugog svetskog rata, budući da je u ratovima devedesetih godina pod istim četničkim simoblima ubijano u BiH i Hrvatskoj... mi kao kao odgovorne građanke, antifašistkinje imamo dužnost da na takve stvari reagujemo, da ne dozvolimo izjednačavanje fašizma i antifašizma“, rekla je Staša Zajović
Od građana Srbije, koji su zbunjeni protivrečnim interpretacijama o učesnicima antifašističke borbe, kao i nastojanjima da se tu svrsta i Ravnogorski pokret, nije lako dobiti odgovor na pitanje - ko se u Drugom svetskom ratu ovde borio protiv fašizma?
Ovakvu konfuziju o antifašističkoj borbi koja dominira među građanima Srbije, istoričar Milivoj Bešlin objašnjava kao namerno smišljenu u cilju zamagljivanja ključnih činjenica i orijentacija tokom Drugog svetskog rata.
„Istorija tog perioda je detaljno istražena i istoriografski i naučno objašnjena“, ističe Bešlin i dodaje:
„Drugi svetski rat je prepoznatljiv po tome što je zaraćene strane vrlo jednostavno determinisati, dakle postojale su samo dve – fašizam i antifašizam, a u Jugoslaviji je bio jedan antifašistički pokret, to je bio partizanski pokret, naravno Narodooslobodilačka vojska Jugoslavije i prosto, naučna istoriografija tu dilemu nema. Što se tiče danas dominante sveprožimajuće nacionalističke ideologije, ona je pokušala tu da unese određenu konfuziju da bi svoje ideološke pretke predstavila kao antifašiste, govorim o četnicima. Nije sporno da četnici, kada nastaju u maju 1941. godine, nastaju kao antiokupatorski pokret, ali nikada niti su bili niti su sebe determinisali kao antifašistički pokret. Tako da je motiv za tu vrstu namerno smišljene kofuzije samo politički i ideološki i ništa više od toga“, rekao je Bešlin
