Evroatlanska bezbjednost je uzdrmana Putinovim ratom protiv demokratske i suverene Ukrajine, a dio te agresije je i "nevidljivi" rat u sajber prostoru, kazao je pomoćnik generalnog sekretara NATO-a za nove bezbjednosne izazove David van Weel.
On je u video poruci, učesnicima konferencije "NATO principi za sajber odbranu i otpornost kritične infrastrukture" u Podgorici, podsjetio da su samo nekoliko sati prije ruskog prelaska granice sajber napadima pogodjeni Ukrajinski vladini odjeli, vojska, hitne i obavještajne službe, te da im je prekinuta komunikacija.
Taj napad, dodao je, imao je i kolateralnu štetu, jer je uticao i na interaktivni internet pristup za desetine hiljada ljudi širom Evrope.
"Prijetnje iz sajber prostora su realne, i rastu. Zato je NATO pozvao saveznike da se dodatno posvete sajber odbrani sa više investicija, ekpertize i zajedničke saradnje. To je vitalno za sajber odbranu, jer smo u ovome svi zajedno", rekao je Weel.
Ambasadorka Delegacije Evropske unije (EU) u Crnoj Gori Oana Kristina Popa je ocijenila da je ruska agesija na Ukrajinu u fokus stavila bezbjednost, pa i bezbjednost sajber prostora koji je, kako je rekla, takođe postao bojno polje.
Ona je navela da je EU pojačala podršku u toj oblasti za Crnu Goru, Albaniju i Sjevernu Makedoniju.
"Jednim od naših projekata će se ojačati kapaciteti vlada i menadžmenti vezani za sajber bezbjednost i napade. Taj projekat je vrijedan 1,8 miliona eura i vodi ga estonska akademija za e-upravljanje", rekla je Popa.
Ministar javne uprave Maraš Dukaj je ocijenio da Crna Gora nije bila spremna za sajber napad koji je počeo krajem avgusta na državnu sajber infrastrukturu jer se, kako je naveo, protekle decnije nije dovoljno ulagalo u informacionu bezbjednost.
Dodao je da će Vlada oformiti GOP (Government security operation), tijelo koje će konstantno štititi njen informacioni sistem, a najavio je i izmjene Zakona o informacionoj bezbjednosti, čime će se omogućiti formiranje Agencije za sajber bezbjednost, prve tog tipa u Crnoj Gori.
Podsjetimo, sajber napadi na informacionu mrežu crnogorske Vlade počeli su krajem avgusta, kada je onemogućen pristup njihovim sajtovima i mejlovima, ali i drugih institucija kao što su tužilaštava, sudovi, katastar.
Taj informacioni sistem još uvijek nije u potpunosti oporavljen.
Tokom sastanka crnogorskog i slovačkog ministra odbrane Raška Konjevića i Jaroslava Nađa u Slovačkoj sredinom septembra, Nađ je kazao da organizacija koja stoji iza napada služi interesima Rusije.
Prethodno je iz Ministarstva javne uprave saopšteno da iza sajber napada stoji kriminalna grupa "Kuba rensomver" (Cuba ransomware group), a iz Agencije za nacionalnu bezbjednost je za RSE krajem avgusta nezvanično saopšteno da iza napada stoje ruske lužbe.
Ambasadorka SAD u Crnoj Gori Judy Rising Reinke je podsjetila da je američka Vlada prva pritekla u pomoć Crnoj Gori, te da njihovi esksperti rade sa crnogorskim kolegama u ministarstvu odbrane.
"To je bio smislen, multinacionalan odgovor koji se nastavlja do danas ", ocijenila je Rajnke.
Tokom konferencije na kojoj je učestvovalo oko 150 regionalnih i međunarodnih zvaničnika i stručnjaka, čuli su se i primjeri kako se države nose sa sajber prijetnjama.
Govoreći u kontekstu rata u Ukrajini, estonska direktorka programa za sajber bezbjednost u organizaciji "eGA" Merle Maigre kaže da u slučaju fizičke prijetnje nekoj zemlji, njeni podaci trebaju biti disperzirani.
"U praksi to znači da je, na primjer, Estonija svoju "Ambasadu podataka" izmjestila u Luksemburg, gdje čuvamo kopije važnih baza podataka u digitalnoj formi. Ako se nešto desi originalima unutar zemlje, uvijek imamo backup kopiju", kaže Maigre.
Jačanje nacionalne sajber otpornosti i saradnja saveznika su među glavnim principima NATO-a za sajber odbranu i otpornost, jer se sajber prostor može zaštiti samo u zajedništvu, poručeno je sa konferencije.
