Nacrt zakona koji predviđa evidentiranje "agenata stranog uticaja" u Republici Srpskoj (RS) biće na dnevnom redu Narodne Skupštine tog bosanskohercegovačkog entiteta koja počinje 26. septembra, odlučio je Kolegij Skupštine RS u utorak, 12. septembra.
Radi se o Nacrtu zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, kojeg je Vlada RS utvrdila u martu ove godine.
Tekst zakonskog nacrta, koji je prema istraživanju RSE sličan ruskom zakonu iz 2012. godine koji se bavi sličnom tematikom, predviđa osnivanje registra neprofitnih organizacija koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti, te njihovo označavanje kao "agente stranog uticaja".
Predsjednik Skupštine RS Nenad Stevandić, nakon sjednice skupštinskog Kolegija, ocijenio je uvrštavanje na dnevni red zakona o "stranim agentima" kao novu "priliku za demokratsku i javnu raspravu o tome".
Radio Slobodna Evropa detektovao je sličnosti između zakona o "stranim agentima" u Republici Srpskoj i Rusiji.
Ključne sličnosti u zakonima:
- Definisanje neprofitnih organizacija kao agenata stranog uticaja.
- Obaveza podnošenja izvještaja sa naznakom uplatioca visine doznačenih sredstava, te izvještaj o utrošku sredstava.
- Oba zakona se bave neprofitnim organizacijama koje u cjelosti ili djelimično finansiraju druge države, strane organizacije ili državljani.
- U zakonima se kao "političko djelovanje" neprofitnih organizacija prepoznaje uticaj na izbore, finansiranje kandidata, te uticaj na javno mnijenje radi postizanja političkih ciljeva
- Definiše se i politička aktivnost prema institucijama i predstavnicima vlasti u smislu formulisanja ili izmjene propisa i politike.
- Zakoni predviđaju nadzor nad zakonitošću rada jednom godišnje.
- Predviđen je i vanredni nadzor koji mogu zatražiti građani, institucije ili se može pokrenuti na osnovu javno dostupnih informacija.
- Neprofitne organizacije moraju imati oznaku na materijalima koje plasiraju.
- Oba zakona regulišu krivičnu i finansijsku odgovornost, te gašenje neprofitne organizacije, ukoliko rade u suprotnosti sa zakonima.
Radio Slobodna Evropa na meti zakona u Rusiji
Ruska vlada je 2017. godine na listu "stranih agenata" stavila Ruski servis Radija Slobodna Evropa, šest drugih servisa vijesti na ruskom jeziku RSE i Current Time, medijski projekat na ruskom jeziku koji RSE vodi u saradnji sa Glasom Amerike (VOA).
Ruske i međunarodne grupe za ljudska prava, kao i vlada SAD i Evropska unija (EU) optužile su rusku vladu da koristi zakon o "stranim agentima" kako bi suzbili drugačija mišljenja i političke protivnike.
Zakon usvojen 2012. godine više puta je mijenjan.
Ruski zakon koji je stupio na snagu u decembru 2022. godine, po ocjenama Human Rights Watch-a, drastično je proširio zakonodavstvo o "stranim agentima", predstavljajući novi napad na slobodno izražavanje i građanski aktivizam u Rusiji.
Ta organizacija za ljudska prava dodaje da odredbe predviđaju isključivanje "stranih agenata" iz ključnih aspekata građanskog života, te da je izmijenjeni zakon usmjeren i na medije finansirane iz inostranstva.
