Prvi mlinčići na Plivi, prema predanju, javljaju se još u periodu Srednjeg vijeka. Sagrađene od drveta i pokrivene šindrom, ove potočne vodenice i danas melju žito. Zbog svoje, ali i ljepote krajolika u kojem su smješteni, mlinčići su prava turistička atrakcija Jajca. U proljeće 2009. godine proglašeni su nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Ipak, ni taj status im nije pomogao u odbrani od barbarskih napada. U maju 2011. četiri mlinčića su zapaljena.
Sada, grupa mladih stručnjaka radi na njihovoj obnovi. Organizator skupa je Fondacija Kulturno naslijeđe bez granica (Cultural Heritage without Borders - CHwB) čija portparolka Aida Mia Alić kaže:
„Mlinčići koji se nalaze na Plivskim jezerima u Jajcu su izuzetno stari. Kroz ovaj projekt želimo da kod učesnika pojačamo svijest o važnosti očuvanja kulturnog naslijeđa, kako u Bosni i Hercegovini, tako i u zemljama regije. Program rada kampa sastoji se iz teorijskog i praktičnog dijela. U teorijskom dijelu usko surađujemo sa stručnjacima iz oblasti zaštite i očuvanja kulturnog naslijeđa, a učesnici ovog kampa, kao i svih naših kampova, također učestvuju i u praktičnom dijelu. Svi učesnici pred kraj kampa moraju polagati ispit, nakon čega se svakom učesniku dodjeljuje certifikat.“
Mladi profesionalci iz Albanije, Bosne i Hercegovine, Grčke, Hrvatske, Kosova, Rumunije i Srbije učestvuju od 12. do 26. jula na restauracijskom kampu u Jajcu. Njihov zadatak je da razviju vještine u obnovi i rukovođenju kulturnog naslijeđa, te da se pobliže upoznaju sa nacionalnim spomenicima BiH sa područja Jajca, Zenice i Travnika. Jedna među 40 učesnika kampa je diplomirana arhitektica iz Bijeljine Vesna Trbić:
„Trenutno radimo na rekonstrukciji krovova koji nedostaju. Jedan tim se bavi pravljenjem staza koje vode do tih mlinčića, a postoji i jedan tim koji se bavi planom za buduće održavanje ovih mlinčića. Mislim da je jako malo razvijena svest o ovakvim građevinama i to je možda jedan od razloga što sam se prijavila ovde, jer sam to uvidela i htela sam na neki način da doprinesem. Mislim da bi svi građani trebali malo više pažnje da obrate na sve te lepe objekte koje imamo, a zapostavljamo.“
Sličnog je mišljenja i riječki arhitekta David Kabalin.
„To jeste veliki izazov. Stvar je u tome da mi sada od ove postojeće građe – to se kroz stoljeća sto puta obnavljalo i prepravljalo, pa se detalji vjerovatno lagano mijenjaju – radimo na način i tehnikom koja je slična ili ista ovom u zatečenom stanju koje imamo na ovim vodenicama. Učimo, uglavnom od majstora, neke detalje te tehnike i načina rješavanja problema, i gledajući na objekte koji su cijeli. Ali, naravno, oni nisu isti od srednjeg vijeka do danas, nego su se mijenjali kroz vrijeme.“
Restauracijski kamp u Jajcu dio je projekta „Zapadni Balkan - od historijske integracije do aktivnog savremenog učešća“, koji podržava Evropska unija, navodi portparolka Fondacije Kulturno naslijeđe bez granica Aida Mia Alić:
„Evropska unija kroz Fondaciju Kulturno naslijeđe bez granica obezbijedila je sredstva za ovaj kamp. Kroz te projekte Fondacija je osigurala sredstva za kupovinu materijala neophodnih za obnovu mlinčića u Jajcu, a također i ostalih materijala koji se koriste tokom trajanja kampa.“
Fondacija (CHwB) realizuje kamp u saradnji sa organizacijom Co-Plan iz Albanije i Fondacijom za razvoj zajednice Mozaik iz BiH. Učesnici su zadovoljni programom, ističu Vesna Trbić i David Kabalin:
„Jako je važno za sve studente i skoro svršene arhitekte – ovo je neka praksa koju ne mogu da dobiju tokom studija, a koja je jako važna za budući rad svakog arhitekte.“
„U svakom slučaju to je jedno lijepo i kvalitetno druženje, tako da mislim da je jako korisno, i sa društvene strane i profesionalno.“
Ovo je drugi restauracijski kamp koji se održava na Plivskim jezerima u Jajcu, a 18. po redu koji Fondacija Kulturno naslijeđe bez granica organizuje u regiji, ističe Alić:
„Još uvijek je otvoren konkurs za prijem učesnika na naše restauracijske kampove u Albaniji i Kosovu. Konkurs je otvoren do 25. jula, i ja pozivam sve zainteresirane da posjete našu web stranicu chwb.org, gdje će pronaći više informacija o kampovima i uslovima prijavljivanja na iste.“
Od 2007. godine Fondacija Kulturno naslijeđe bez granica organizuje restauracijske kampove na području Albanije, Srbije, Kosova i Bosne i Hercegovine. U 17 dosadašnjih kampova učestvovalo je više od 500 osoba iz Evrope, te su izvršene restauracijske intervencije na preko 65 objekata od historijskog značaja u regiji.
