Oružane snage BiH (OS BiH) formirane su tačno prije deset godina spajanjem Vojske Federacije BiH, koju su činile Armija BiH i Hrvatsko vijeće obrane i Vojske Republike Srpske.
OS BiH danas su, prema mišljenju mnogih, najbolji segment bh. društva. Formiranju OS BiH prethodila je reforma odbrane u BiH koja je provedena 2004. godine.
Tada su ukinuta entitetska ministarstva odbrane i entitetske vojske, te formirane jedinstvene OS BiH. Preko 400 hiljada vojnika u tri vojske, za kratko vrijeme je raspušteno i formirana je profesionalna vojska od oko deset hiljada vojnika koja i danas broji približno toliko članova. O uspješnoj reformi Oružanih snaga u intervjuu za RSE govori Đuro Kozar, dugogodišnji novinar i vojno-politički analitičar.
RSE: Zbog čega se reforma Oružanih snaga Bosne i Hercegovine, ali i njihovo današnje funkcionisanje karakteriše kao najbolji državni projekat?
Kozar: Zato što je sve to urađeno u određenim etapama, u demokratskom procesu i jer su sve odluke donesene u skupštinama entiteta i na nivou države. Dakle, tu nije bilo nikakvog nametanja, tu nije bilo nikakvog preuzimanja nadležnosti. Za razliku od zastoja u nekim drugim dijelovima i oblastima, ovdje je sve funkcioniralo kako je trebalo i kako je prvo Dejtonskim mirovnim sporazumom dogovoreno, a poslije i zakonskim i podzakonskim aktima.
RSE: Možemo li ključ uspjeha možda tražiti i u strogom vojničkom ustrojstvu ove bh. institucije?
Kozar: To sigurno ima odraza, međutim Oružane snage BiH su pod parlamentarnom kontrolom. Linija komandovanja je tako urađena da tu sve ide po vojničkim propisima, dakle po zakonima države. Civilni komandant je Predsjedništvo BiH, a lanac komande i kontrola ide preko Ministarstva odbrane i Zajedničkog štaba. U okviru tog štaba su dvije operativne komande. To je operativna komanda koja ima u svom sastavu pet brigade, zatim komanda za podršku koja ima tri cjeline. Sve komande i brigade su multinacionalnog karaktera i ono što je najvažnije je da se ono što je zakonom predviđeno to se i izvršava.
RSE: Značajno je pomenuti da su Oružane snage reformisane za samo nekoliko mjeseci, kada se danas deset godina unatrag prisjetite tog vremena, da li je izgledalo da će to biti moguće uraditi?
Kozar: Meni to nije baš tada izgledalo da će biti brzo i u roku. Uporedo sa prekidom borbenih dejstava i kontrolom naoružanja entitetskih vojski, 1995. Godine je počeo proces vojne reforme čiji je konačni cilj bio formiranje jedinstvenih oružanih snaga. U to vrijeme formirana je komisija za reformu koja je imala dva kopredsjedavajuća, prvi je bio Rafi Gregorijan, američki diplomata koji je u BiH proveo 14 godina , a drugi je bio gospodin Nikola Radovanović prvi ministar odbrane BiH. Tada je mnoge stvari trebalo objasniti prvo entitetskim skupštinama, a onda i drugim organima i išlo se korak po korak. U toku 2005. godine donesene su sve pretpostavke da bi se Oružane snage 1. januara 2005. godine mogle pokazati u praksi i da djeluju kao jedinstvena cjelina.
RSE: Uz priču o Oružanim snagama nemoguće je zaobići onu o priključenju BIH NATO Savezu. Koliko su u tom smislu OS BIH odigrale značajnu ulogu?
Kozar: Što se tiče vojnog dijela ulaska u NATO, tu je urađeno sve što je potrebno. Ostalo je ono što treba da uradi politika, politički organi. Riječ je o upisivanju vojne imovine kao državne, a što zapinje u Republici Srpskoj. Oni smatraju da treba da budu vlasnici vojne imovine na teritoriji tog entiteta, a u NATO smatraju da je to stvar države. Tu je zapelo i tu treba da se izvrši registracija. Riječ je o 63 perspektivna vojna objekta koji treba da budu imovina države BIH.
RSE: Danas je značajna prije svega mirnodopska uloga OS BIH, to se pokazalo i tokom prošlogodišnjih poplava. Zbog čega se onda, prema vašem mišljenju, stalno poteže pitanje velikog izdvajanja iz državnog budžeta za ovu instituciju?
Kozar: Čim su OS formirane, u Republici Srpskoj su počela osporavanja da se previše troši. Ja kažem da to nije tačno. Za Oružane snage troši se jedan posto od nacionalnog dohotka BIH. Nijedna država koja je kandidat za NATO ne izdvaja tako malo. U RS žele da se demilitarizira BiH a ako bi se to uradilo ona nikada ne bi ušla u NATO. BIH sada ima u oružanim snagama oko devet hiljada, a trebalo bi da ima 10 hiljada profesionalnih vojnika. To sve košta i za vojsku se treba izdvajati, a u NATO ne može ući zemlja koja je demilitarizirana.
