Uskoro će biti puna dva meseca kako je u Beogradu održan skup povodom godišnjice smrti saradnika nemačkog okupatora, predsednika kvislinške Vlade Srbije u vreme Drugog svetskog rata, Milana Nedića.
Mediji su pisali da je nakon ove promocije fašizma na ulicama glavnog grada Srbije podignuta krivična prijava protiv Marka Gajinovića iz Beograda, koji je prethodnih godina javno nastupao u ime desničarske organizacije "Nacionalni srpski front".
Sumnjiči se za izazivanje nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivosti na ovom skupu.
Iz Višeg javnog tužilaštva su za Radio Slobodna Evropa potvrdili samo da je krivična prijava podignuta protiv G. M. lica, ali bez više detalja jer je prijava u procesu obrade. Dok se iščekuju koraci nadležnih, rasprava u javnosti o posledicama rehabilitacije vrednosti najvećeg zla dvadesetog veka, ne prestaje.
Spomen-ploča na mestu nekadašnje jevrejske bolnice u ulici Visokog Stevana 2 postavljena je 80 godina nakon počinjenog zločina. Ovde su bili smešteni beogradski Jevreji, pošto prethodno izbačeni iz svih državnih zdravstvenih ustanova. Izbačeni su i iz ove improvizovane bolnice, u kojoj je danas Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, ubacivani su u kamion, koji se pamti pod imenom dušegubka.
Osamsto ljudi sa ovog mesta ugušeno je izduvnim gasovima iz auspuha ubačenog u zadnji deo kamiona. Zakopani su u masovnoj grobnici u Jajincima, na periferiji Beograda.
"Komandant grada je 1942. godine je sa ponosom poslao depešu Hitleru (Adolf) da je Beograd Judenrein Judenfrei, što znači da je od 12.000 Jevreja pobijeno 10.000 do 1942. godine", rekla je na otkrivanju spomen-ploče 22. marta predsednica ženskog društva Mazal, Sofija Francuski Levi.
Zločin je sprovela nemačka policija Gestapo, prema popisu Jevreja dobijenih od administracije Milana Nedića.
Predsednik Saveza jevrejskih opština Robert Sabadoš kaže da je njegova majka preživela zloglasni logor u Aušvicu i da je Holokaust za njega ono što je video i čuo u kući. Sabadoš nema dilemu u vezi sa ulogom Milana Nedića za zločine u Drugom svetskom ratu.
"Mi smatramo da je režim na čijem čelu je bio general Nedić bila kolaboracionistička vlada koja je sarađivala sa okupacionim vlastima i sa time je sve rečeno. Ukoliko se radi o kolaboracionistima, oni koji su radili i služili jednom aparatu koji je uništavao i svoje građane i druge, šta reći o tome", navodi Sabadoš.
Sabadoš kaže da je okupljanje u slavu Nedićevog imena, koje je održano 4. februara direktna posledica postupka koji se pred Višim sudom u Beogradu od decembra 2015. godine vodi povodom zahteva za rehabilitaciju Milana Nedića koji su podneli njegovi potomci.
Prema pisanju medija, u ponedeljak je počelo saslušanje poslednjeg svedoka – istoričara Aleksandra Stojanovića, iz Instituta za noviju istoriju Srbije i autora knjige "Ideje, politički projekti i praksa vlade Milana Nedića", a njegovo ispitivanje biće nastavljeno 25. juna.
On je na suđenju izjavio da je Nedić negirao pravni subjektivitet Kraljevine Jugoslavije, kao i da je sprovodio naređenja nemačkih okupacionih vlasti, pišu Novosti.
Sud nije dozvolio Savezu jevrejskih opština i Jevrejskoj opštini Beograd da se umeša u ovaj postupak.
I pored toga, Robert Sabadoš smatra da skupove posvećene Nediću kao takve ne treba zabranjivati jer bi to podrilo elementarna demokratska prava.
Istoričarka i profesorka na Fakultetu političkih nauka u Beogradu Ljubinka Trgovčević ima drugačiji stav.
"Svaki skupovi koji u stvari propagiraju izdaju i koji propagiraju službu okupatoru zaista ne mogu u jednom normalnom, elementarnom društvu koje poštuje sve ljudske vrednosti, oni ne mogu da se održavaju i smatram da su to skupovi koji moraju da se zabranjuju", ocenjuje Trgovčević.
Trgovčević, pak, navodi da su okupljanja organizacija koje se mogu nazvati "fašističkim" izazov u celoj Evropi.
"Treba podsetiti da je Slovačka takođe bila marionetska država i da je Jozef Tiso bio na čelu te države i njemu je suđeno posle rata i on je streljan. Naravno da ima Slovaka, posebno u odnosu prema Romima i prema izbeglicama, da njega treba rehabilitovati. Međutim, tu je odgovorna politika i politička elita koja mora da ima jasnu granicu dokle može da se ide u dopuštanju nacističkih i mrziteljskih skupova kao što je ovaj", ističe Ljubinka Trgovčević.
Mediji su prošle godine preneli da su slovački tužioci preduzeli korake kako bi zabranili ekstremno desnu stranku "Narodna stranka - Naša Slovačka" koja iskazuje otvoreno divljenje Jožefu Tisi, a koja je 2016. godine ušla u slovački parlament.
Kakav je odnos države Srbije prema neonacističkim organizacijama, jasno pokazuje činjenica da krivični postupak protiv pripadnika zabranjene neonacističke organizacije "Nacionalni stroj" još nije završen i traje više od deset godina.
Vođa Nacionalnog stroja Goran Davidović i Nedeljko Pešić terete se za izazivanje nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivosti jer su još 7. oktobra 2007. u Novom Sadu napali kolonu antifašista. Tužilaštvo je 2015. odustalo od daljeg krivičnog gonjenja sedmorice pripadnika Nacionalnog stroja za nasilničko ponašanje prema učesnicima antifašističke šetnje.
"Ako vi imate nereagovanje sudova i tužilaštva, ako imate poruke u kojima se jasno veliča jedna ideologija koja je ostala u prošlom veku, onda se šalje potpuno pogrešna poruka mladima, svima onima koji potpuno bez predistorije i priznanja ulaze u jasnu podršku ovakvim idejama", kaže direktor Komiteta pravnika za ljudska prava, Milan Antonijević.
Da u Srbiji ne postoji jasan stav u pogledu uloge premijera Milana Nedića, donekle se može pročitati i u stavovima građana. Gledišta o ulozi Milana Nedića su različita, potvrdila je anketa sa građanima Beograda. Na pitanje ko je za vas Milan Nedić, odgovaraju: Zdravko Jović, Mara Marković i Vladimir Đokić.
Iza skupa obeležavanja godišnjice smrti Milana Nedića "Nediću sveću", prema navodima medija, stoje organizacije "Srbska akcija" i "Srpski carostavnik".
Ove organizacije nisu zvanično registrovane kao udruženja pod tim imenom, a klub Carostavnik je bio tri puta registrovan kao preduzetnička radnja i sva tri puta obrisan iz registra.
"Srbska akcija" ogradila se od, kako navode, neprimerenog gestikuliranja pojedinaca koji su bacili ljagu na skup.
Facebook Forum