Vlada Kosova pozvala je u ponedjeljak Evropsku uniju (EU) da ukine, kako navode, nepravedne kaznene mjere protiv nje, rekavši da su ispunili obvezu iz sporazuma sa Unijom za smanjenje tenzija na sjeveru zemlje.
Vlada je rekla da je završetkom izbornog procesa 21. aprila, na kojem se glasalo o smjeni albanskih gradonačelnika u četiri sjeverne opštine, Kosovo "ispunilo svoju obvezu prema svojim građanima i odgovornost preuzetu iz sporazuma sa EU”.
"Zato je, nakon jučerašnjeg glasanja, vrijeme da se nepravedne mjere protiv Kosova konačno uklone”, navodi se u saopštenju Vlade.
Centralna izborna komisija saopštila je u nedjelju da inicijativa za smjenu gradonačelnika u Leposaviću, Zvečanu, Sjevernoj Mitrovici i Zubinom Potoku nije uspjela, jer je glasalo samo 253 od 46.556 građana koji su imali pravo glasa.
Da bi izborni proces bio uspješan, mora glasati 50 odsto plus jedan birač.
Budući da je glasanje bilo neuspješno, gradonačelnici ostaju na vlasti, a nova inicijativa za njihovu smjenu može biti pokrenuta za godinu.
Vlada Kosova je rekla da žali zbog slabog odaziva na jučerašnjim izborima i "zahvaljuje onima koji su iskoristili svoje demokratsko i zakonsko pravo".
"Svjesni smo okolnosti u četiri opštine na sjeveru Kosova, posebno velikog pritiska koji vlasti u Beogradu vrše na građane kosovske Srbe u tim opštinama", kazali su iz Vlade.
Rezultati jučerašnjeg glasanja, kako su dodali, pokazuju da ne postoji volja za razrješenjem dosadašnjih predsjednika.
Zašto je organizovano glasanje?
Vanredne izbore u aprilu 2023. koji su održani pošto su Srbi napustili kosovske institucije krajem 2022. godine, u znak nezadovoljstva odlukom o registarskim tablicama Vlade Kosova – bojkotovali su Srpska lista i lokalno srpsko stanovništvo.
Kao rezultat toga, vođstvo opštine Leposavić preuzeo je Ljuljzim Hetemi (Lulzim) iz Pokreta Samoopredeljenje, Zubin Potok Izmir Zećiri (Zeqiri) iz Demokratske partije Kosova (PDK), opština Zvečan poverena je Iljiru Peciju (Ilir), takođe iz PDK-a, dok je Erden Atić (Atiq) izabran za gradonačelnika Severne Mitrovice, takođe iz Samoopredeljenja.
Nakon što su ti gradonačelnici, izuzev Atića, u maju 2023. otišli u svoje kancelarije da započnu mandat, lokalno srpsko stanovništvo počelo je sa protestima ispred opštinskih zgrada, koje su istovremeno i opštinski objekti koji funkcionišu po sistemu Srbije.
Situacija je eskalirala 29. maja u Zvečanu, posle sukoba između demonstranata i pripadnika Mirovne misije NATO-a na Kosovu (KFOR).
Tokom nemira je povrijeđeno 30 pripadnika mirovnih snaga i 52 osobe srpske nacionalnosti.
Nasilje je navelo NATO da pošalje dodatnih 700 vojnika na Kosovo, pored 4.000 vojnika koji su već bili u zemlji.
EU je 3. juna zatražila od kosovskih vlasti da postupe na neeskalirajući način i da odmah obustave policijske operacije u blizini opštinskih zgrada na sjeveru Kosova.
Tražili su i da novoizabrani gradonačelnici u te četiri opštine privremeno obavljaju dužnosti u drugim prostorijama mimo opštinskih zgrada, te da se što prije raspišu novi izbori.
Vlada Kosova se u julu dogovorila sa EU o nekoliko koraka ka ublažavanju situacije, uključujući smanjenje prisustva policije u i oko opštinskih zgrada na sjeveru i održavanje novih izbora.
Potom su u septembru 2023. izdali Administrativno uputstvo koje je građanima omogućilo da prate određene procedure za razrešenje gradonačelnika na sjeveru zemlje.
Građani su prikupili 20 odsto potrebnih potpisa, a Centralna izborna komisija Kosova je kao datum glasanja odredila 21. april.
Kako je Centralna izborna komisija Kosova već započela procedure za organizovanje glasanja, stranka Srpska lista je najavila 7. aprila da će bojkotovati izbore.
Njen čelnik Zlatan Elek požalio se da su vlasti uspostavile "neizvodljive procedure" za izbore 21. aprila i da birački spiskovi "ne odražavaju stvarno stanje na terenu".
Odluku Srpske liste da bojkotuje glasanje kritikovala je Evropska unija, koja je pozvala stranku da preispita odluku.
