Bosna i Hercegovina nema pravo na novčana sredstva iz Evropskog fonda solidarnosti jer nema status kandidata za Evropsku uniju. Taj status nije stekla zbog toga što nije ispunila ključne uslove, među kojima je i uspostava tzv. efikasnog mehanizma koordinacije među različitim nivoima vlasti. Prijedlog ovog mehanizma sadržan je u dokumentu o ustavnim promjenama u Federaciji BiH, koji je sačinila grupa eksperata ustavnog prava. Njihov prijedlog ostaje 'na čekanju' do završetka oktobarskih parlamentarnih izbora.
O tom dijelu nacrta novog ustava Federacije razgovaramo sa Zlatanom Begićem, članom grupe stručnjaka formirane na inicijativu Američke ambasade.
Begić: Mi smo uspostavili neke principe na osnovu kojih se treba razmišljati o teritorijalnoj organizaciji Federacije, kao što je, recimo, broj stanovnika itd., ali mi se značajnije time nismo bavili, jer to nije ustavna materija. Naime, broj kantona je određen zakonom i mi smo se vodili tom logikom da on i dalje treba da bude određen zakonom, a prema utvrđenim kriterijima. Međutim, u ovom momentu je mnogo bitnije od broja kantona to što ne postoje efikasni mehanizmi koordinacije između kantona. Ono što je, recimo, meni bilo zapanjujuće, jeste da ljudi na kantonalnom nivou vlasti ne shvataju da su oni ključni nosioci aktivnosti u procesu evropskih integracija. Tu smo imali problem u svim kantonima. Prvo postoji elementarno razumijevanje procesa evropskih integracija, postoji nerazumijevanje uloge pojedinih nivoa vlasti iz provođenja obaveza iz evropskog integracionog procesa. Dakle, država preuzima obavezu, ali te obaveze na terenu provode oni nivoi vlasti koji su nadležni, ne može država provoditi reforme u oblasti obrazovanja ako je obrazovanje u nadležnosti kantona. Generatori tih aktivnosti trebaju da budu kantonalna ministarstva obrazovanja.
Begić: Na nivou nijednog kantona ne postoji poseban ured, posebno tijelo koje bi se bavilo problematikom evropskih integracija, i to je ono na što nas stalno upozoravaju iz Evropske unije. Taj mehanizam koordinacije po horizontalnoj i vertikalnoj liniji znači: država-entitet-kanton, koji imaju ustavotvornu i zakonodavnu vlast, a onda i po horizontalnoj ravni kada je riječ o međusobnoj koordinaciji kantona. Dakle, ovim ustavnim aktom se osigurao i taj mehanizam koordinacije u smislu provođenja i pridruživanja Evropskoj uniji i provođenja obaveza iz evropskog integracionog procesa. Po mom mišljenju, da smo usvojili ovaj ustavni akt, to bi bio snažan iskorak i nikako se ne bi moglo desiti da pozitivni trendovi, reformski trendovi ne zahvate i drugi entitet, odnosno Republiku Srpsku.
Begić: Ti mehanizmi koordinacije odnose se na kantone međusobno, zatim na koordinaciju između kantona, Federacije i države, ali prvenstveno unutar Federacije. Mi smo ovdje ciljali unutar Federacije, nismo išli prema državi, jer je to stvar državnog ustava, ne ustava Federacije. Dakle, ti mehanizmi koordinacije odnosili su se na koordinaciju između kantona, po horizontali, i koordinaciju između kantona i same Federacije po vertikali.
Begić: Kad bismo mi imali jedan glas umjesto jedanaest glasova, bilo bi i državi mnogo lakše u takvoj situaciji. Mi sad imamo deset glasova u deset kantona, imamo jedan glas na nivou Federacije – ovo 'glas' figurativno kažem. Imamo potpuno različite politike, ali je jedno zajedničko: suštinsko nerazumijevanje procesa evropskih integracija i šta je ko dužan u tom procesu da radi. Također, zanimljivo je: mišljenje na nivou kantona – sve je to rezultat nekog nepovjerenja koje postoji - i kod konstituisanja tih mehanizama koordinacije, postoji mišljenje da će se tu glasati o nečemu. Vidite, vi ne možete glasati o Acquis Communautaire, o evropskom pravnom nasljeđu, ono se mora provesti. Ono što se može na nivou države i entiteta, zatim na nivou kantona, o čemu se može govoriti, jeste način implementacije, ali nikako se ne može odlučivati hoće li neki standard biti primijenjen ili neće biti primijenjen. Znači, to je obaveza koja se jednostavno mora izvršiti, a to što smo mi složena država, to daje pravo nosiocima ustavotvorne i zakonodavne vlasti da odaberu koji je to put.
O tom dijelu nacrta novog ustava Federacije razgovaramo sa Zlatanom Begićem, članom grupe stručnjaka formirane na inicijativu Američke ambasade.
RSE: Prije nego što podsjetite na stav Vaše radne grupe o mehanizmu koordinacije, zamolila bih da kažete da li ste se tokom rada bavili brojem kantona odnosno njihovim smanjivanjem, što u javnosti izaziva najveće interesovanje?
Begić: Mi smo uspostavili neke principe na osnovu kojih se treba razmišljati o teritorijalnoj organizaciji Federacije, kao što je, recimo, broj stanovnika itd., ali mi se značajnije time nismo bavili, jer to nije ustavna materija. Naime, broj kantona je određen zakonom i mi smo se vodili tom logikom da on i dalje treba da bude određen zakonom, a prema utvrđenim kriterijima. Međutim, u ovom momentu je mnogo bitnije od broja kantona to što ne postoje efikasni mehanizmi koordinacije između kantona. Ono što je, recimo, meni bilo zapanjujuće, jeste da ljudi na kantonalnom nivou vlasti ne shvataju da su oni ključni nosioci aktivnosti u procesu evropskih integracija. Tu smo imali problem u svim kantonima. Prvo postoji elementarno razumijevanje procesa evropskih integracija, postoji nerazumijevanje uloge pojedinih nivoa vlasti iz provođenja obaveza iz evropskog integracionog procesa. Dakle, država preuzima obavezu, ali te obaveze na terenu provode oni nivoi vlasti koji su nadležni, ne može država provoditi reforme u oblasti obrazovanja ako je obrazovanje u nadležnosti kantona. Generatori tih aktivnosti trebaju da budu kantonalna ministarstva obrazovanja.
RSE: Kakva je sada situacija u kantonima?
Begić: Na nivou nijednog kantona ne postoji poseban ured, posebno tijelo koje bi se bavilo problematikom evropskih integracija, i to je ono na što nas stalno upozoravaju iz Evropske unije. Taj mehanizam koordinacije po horizontalnoj i vertikalnoj liniji znači: država-entitet-kanton, koji imaju ustavotvornu i zakonodavnu vlast, a onda i po horizontalnoj ravni kada je riječ o međusobnoj koordinaciji kantona. Dakle, ovim ustavnim aktom se osigurao i taj mehanizam koordinacije u smislu provođenja i pridruživanja Evropskoj uniji i provođenja obaveza iz evropskog integracionog procesa. Po mom mišljenju, da smo usvojili ovaj ustavni akt, to bi bio snažan iskorak i nikako se ne bi moglo desiti da pozitivni trendovi, reformski trendovi ne zahvate i drugi entitet, odnosno Republiku Srpsku.
RSE: Da još jednom preciziramo - na koga se odnose mehanizmi koordinacije koje je radna grupa predložila?
Begić: Ti mehanizmi koordinacije odnose se na kantone međusobno, zatim na koordinaciju između kantona, Federacije i države, ali prvenstveno unutar Federacije. Mi smo ovdje ciljali unutar Federacije, nismo išli prema državi, jer je to stvar državnog ustava, ne ustava Federacije. Dakle, ti mehanizmi koordinacije odnosili su se na koordinaciju između kantona, po horizontali, i koordinaciju između kantona i same Federacije po vertikali.
RSE: Šta bi značio jedan glas iz Bosne i Hercegovine za evropske integracije?
Begić: Kad bismo mi imali jedan glas umjesto jedanaest glasova, bilo bi i državi mnogo lakše u takvoj situaciji. Mi sad imamo deset glasova u deset kantona, imamo jedan glas na nivou Federacije – ovo 'glas' figurativno kažem. Imamo potpuno različite politike, ali je jedno zajedničko: suštinsko nerazumijevanje procesa evropskih integracija i šta je ko dužan u tom procesu da radi. Također, zanimljivo je: mišljenje na nivou kantona – sve je to rezultat nekog nepovjerenja koje postoji - i kod konstituisanja tih mehanizama koordinacije, postoji mišljenje da će se tu glasati o nečemu. Vidite, vi ne možete glasati o Acquis Communautaire, o evropskom pravnom nasljeđu, ono se mora provesti. Ono što se može na nivou države i entiteta, zatim na nivou kantona, o čemu se može govoriti, jeste način implementacije, ali nikako se ne može odlučivati hoće li neki standard biti primijenjen ili neće biti primijenjen. Znači, to je obaveza koja se jednostavno mora izvršiti, a to što smo mi složena država, to daje pravo nosiocima ustavotvorne i zakonodavne vlasti da odaberu koji je to put.
