Karikature Petra Pjera Križanića, jednog od najvažnijih jugoslovenskih karikaturista dvadesetog veka, izložene su u galeriji Doma omladine Beograda, gde je u petak otvorena izložba „Pjer Križanić: Hroničar jednog vremena“. Nakon Čačka i Novog Sada, izložba Križanićevih radova došla je i u Beograd, grad u kojem je ovaj karikaturista stvorio veliki broj svojih radova, među kojima su mahom karikature sa društveno-političkom tematikom, ali i portreti umetnikovih savremenika.
Izložba je nastala na osnovu diplomskog rada mlade Čačanke Marije Radisavčević "Politička karikatura Petra Pjera Križanića između dva svetska rata", koji je nagrađen na konkursu koji raspisuje Spomen-zbirka Pavla Beljanskog iz Novog Sada. Upravo su ova institucija i Umetnička galerija “Nadežda Petrović” iz Čačka otvorile svoje fondove i Križanićevo delo ponovo učinile dostupnim javnosti.
Postavka je podeljena u tri segmenta: dok su u seriji „Dozvolite da vam se predstavim“ izloženi Križanićevi (auto)portreti-karikature, druga dva ciklusa, „Protiv fašizma“ i „Jugoslovenski paradoksi“, predstavljaju nam ovog umetnika kao autora koji je i te kako bio svestan političkog trenutka koji ga okružuje. Bilo da prikazuje tuče poslanika u parlamentu Kraljevine Jugoslavije ili, nešto kasnije, destruktivnost nacističke ideologije, Križanić duhovitošću i ironijom šamara političke elite zaslepljene međusobnim prepucavanjima oko "velikih tema", čiji žrvanj neumitno melje „malog čoveka“.
Tako na jednoj izloženih karikatura iz ciklusa “Jugoslovenski paradoksi” vidimo dvojicu intelektualaca u žučnoj svađi oko uveđenja jednog od dva pisma, dok seljak koji ih posmatra rezonuje – vidi ove budale, svađaju se oko latinice i ćirilice, a mi ne znamo ni jedno ni drugo.
Čitava istorija jugoslovenskog društva u međuratnom periodu bila je obeležena paradoksima i odsusvom sluha ondašnjih vlasti za potrebe malog čoveka, što je Križanić dokumentovao u svojim radovima, ističe Marija Radisavčević, inače kustoskinja izložbe.
“Križanić se svojom karikaturom borio protiv svih nepravdi kojima je bio izložen narod. On je mapirao tadašnje probleme, bilo da su oni u vezi s visokom politikom, na lokalnom nivou ili oni kojima je bio opterećen građanski sloj”, objašnjava Radisavčevićeva.
Pretnju koja je dolazila od fašističke ideologije, ovaj umetnik rođen 1890. u Glini (današnja Hrvatska) uočio je još 1927. godine, kada je nacrtao prvu karikaturu s ovom tematikom. Njome se bavio sve do poraza fašističkih snaga u Drugom svetskom ratu, a krajem četrdesetih objavljuje i mapu odabranih karikatura „Protiv fašizma“, čije se prvo izdanje može pogledati i na izložbi.
„Burno je reagovao i protiv uvođenja fašističke politike u Kraljevini, ali i na međunafrodnom političkom planu. Bio je dosledan antifašističkom ciklusu tokom čitavog stvaralaštva“, ističe kustoskinja Radisavčević.
Ova mlada istoričarka umetnosti se, kako kaže, zainteresovala za Križanićev opus istražujući zbirke pohranjene u fondu čačanske Galerije „Nadežda Petrović“. Deo opusa velikog karikaturiste ovoj je ustanovi poklonila porodica Siniše Paunovića, dugogodišnjeg urednika i novinara kulturne rubrike Politike, koji je u svojoj privatnoj zbirci imao, činilo se u prvi mah, 90 listova sa Križanićevim crtežima i karikaturama.
„Pripremajući se za ovu izložbu, uradili smo novu opremu karikatura i tom prilikom smo otkrili dupli autoportret. Na naličju uramljenog lista našli smo još jednu karikaturu, tako da ukupno imamo 91 karikaturu“, kaže Milica Petronijević, direktorka Umetničke galerije „Nadežda Petrović“.
Još malo faktografije. Tokom višedecenijskog stvaralaštva Pjer Križanić sarađivao je sa svim značajnijim listovima u tadašnjoj Jugoslaviji – od beogradske Politike, do riječkog Novog lista, a bio je jedan od osnivača humorističkog lista Ošišani jež. Beogradske Večernje novosti su 1967. posthumno ustanovile nagradu za karikaturu koja nosi Križanićevo ime.
U postavku je uključen i dokumentarni film "Između dva kralja" iz 1959. godine u režiji Zdravka Velimirovića, koji na originalan način prikazuje Križanićeve karikature.
Je li delo Pjera Križanića aktuelno danas, pet decenija od njegove smrti? Za Mariju Radisavčević nema dileme:
“Dovoljno je pogledati ‘Jugoslovenske paradokse’. Recimo karikatura ‘Beogradski mecena’ kojom je Križanić burno reagovao na izjavu predsednika beogradske opštine da Beogradu nisu potrebni ni umetnost ni umetnici. Čini mi se da je aktuelnost ovih karikatura i te kako živa.”
Izložba je nastala na osnovu diplomskog rada mlade Čačanke Marije Radisavčević "Politička karikatura Petra Pjera Križanića između dva svetska rata", koji je nagrađen na konkursu koji raspisuje Spomen-zbirka Pavla Beljanskog iz Novog Sada. Upravo su ova institucija i Umetnička galerija “Nadežda Petrović” iz Čačka otvorile svoje fondove i Križanićevo delo ponovo učinile dostupnim javnosti.
Postavka je podeljena u tri segmenta: dok su u seriji „Dozvolite da vam se predstavim“ izloženi Križanićevi (auto)portreti-karikature, druga dva ciklusa, „Protiv fašizma“ i „Jugoslovenski paradoksi“, predstavljaju nam ovog umetnika kao autora koji je i te kako bio svestan političkog trenutka koji ga okružuje. Bilo da prikazuje tuče poslanika u parlamentu Kraljevine Jugoslavije ili, nešto kasnije, destruktivnost nacističke ideologije, Križanić duhovitošću i ironijom šamara političke elite zaslepljene međusobnim prepucavanjima oko "velikih tema", čiji žrvanj neumitno melje „malog čoveka“.
Tako na jednoj izloženih karikatura iz ciklusa “Jugoslovenski paradoksi” vidimo dvojicu intelektualaca u žučnoj svađi oko uveđenja jednog od dva pisma, dok seljak koji ih posmatra rezonuje – vidi ove budale, svađaju se oko latinice i ćirilice, a mi ne znamo ni jedno ni drugo.
Čitava istorija jugoslovenskog društva u međuratnom periodu bila je obeležena paradoksima i odsusvom sluha ondašnjih vlasti za potrebe malog čoveka, što je Križanić dokumentovao u svojim radovima, ističe Marija Radisavčević, inače kustoskinja izložbe.
“Križanić se svojom karikaturom borio protiv svih nepravdi kojima je bio izložen narod. On je mapirao tadašnje probleme, bilo da su oni u vezi s visokom politikom, na lokalnom nivou ili oni kojima je bio opterećen građanski sloj”, objašnjava Radisavčevićeva.
Pretnju koja je dolazila od fašističke ideologije, ovaj umetnik rođen 1890. u Glini (današnja Hrvatska) uočio je još 1927. godine, kada je nacrtao prvu karikaturu s ovom tematikom. Njome se bavio sve do poraza fašističkih snaga u Drugom svetskom ratu, a krajem četrdesetih objavljuje i mapu odabranih karikatura „Protiv fašizma“, čije se prvo izdanje može pogledati i na izložbi.
„Burno je reagovao i protiv uvođenja fašističke politike u Kraljevini, ali i na međunafrodnom političkom planu. Bio je dosledan antifašističkom ciklusu tokom čitavog stvaralaštva“, ističe kustoskinja Radisavčević.
Ova mlada istoričarka umetnosti se, kako kaže, zainteresovala za Križanićev opus istražujući zbirke pohranjene u fondu čačanske Galerije „Nadežda Petrović“. Deo opusa velikog karikaturiste ovoj je ustanovi poklonila porodica Siniše Paunovića, dugogodišnjeg urednika i novinara kulturne rubrike Politike, koji je u svojoj privatnoj zbirci imao, činilo se u prvi mah, 90 listova sa Križanićevim crtežima i karikaturama.
„Pripremajući se za ovu izložbu, uradili smo novu opremu karikatura i tom prilikom smo otkrili dupli autoportret. Na naličju uramljenog lista našli smo još jednu karikaturu, tako da ukupno imamo 91 karikaturu“, kaže Milica Petronijević, direktorka Umetničke galerije „Nadežda Petrović“.
Još malo faktografije. Tokom višedecenijskog stvaralaštva Pjer Križanić sarađivao je sa svim značajnijim listovima u tadašnjoj Jugoslaviji – od beogradske Politike, do riječkog Novog lista, a bio je jedan od osnivača humorističkog lista Ošišani jež. Beogradske Večernje novosti su 1967. posthumno ustanovile nagradu za karikaturu koja nosi Križanićevo ime.
U postavku je uključen i dokumentarni film "Između dva kralja" iz 1959. godine u režiji Zdravka Velimirovića, koji na originalan način prikazuje Križanićeve karikature.
Je li delo Pjera Križanića aktuelno danas, pet decenija od njegove smrti? Za Mariju Radisavčević nema dileme:
“Dovoljno je pogledati ‘Jugoslovenske paradokse’. Recimo karikatura ‘Beogradski mecena’ kojom je Križanić burno reagovao na izjavu predsednika beogradske opštine da Beogradu nisu potrebni ni umetnost ni umetnici. Čini mi se da je aktuelnost ovih karikatura i te kako živa.”
