Iran je otpočeo izgradnju nove nuklearne elektrane na jugozapadu zemlje, objavila je državna televizija, u jeku tenzija sa Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) oko sankcija nametnutih nakon što se Vašington povukao iz nuklearnog sporazuma između Irana i svjetskih sila.
Najava o početku gradnje u subotu, 3. decembra, stiže dok cijeli Iran potresaju protesti protiv vlade koji su počeli nakon smrti mlade žene u policijskom pritvoru, te predstavljaju veliki izazov za teokratske vlasti.
Nova elektrana snage 300 megavata, poznata kao Karun (Karoon), gradiće se osam godina i koštaće oko dvije milijarde dolara, navodi državna televizija i radijska agencija. Biće smještena u naftom bogatoj provinciji Kuzestan, nedaleko od zapadne granice sa Irakom.
Na početku gradnje je bio prisutan Mohamed Eslami, šef iranske civilne Organizacije za atomsku energiju. On je takođe prvi predstavio planove za izgradnju elektrane u aprilu.
Iran ima jednu nuklearnu elektranu u južnom lučkom gradu Bušeru, koja je operativna od 2011. uz rusku pomoć, ali i nekoliko podzemnih nuklearnih postrojenja.
Najava o izgradnju Karuna stiže manje od dvije nedjelje nakon što je Iran objavio da je počeo proizvoditi obogaćeni uranijum čistoće od 60%, u podzemnom nuklearnom postrojenju Fordo. Taj potez se smatra kao značajan dodatak nuklearnom programu Irana.
Obogaćenje do čistoće od 60% je samo jedan kratki, tehnički korak udaljeno od čistoće od 90%, potrebne za proizvodnju naoružanja.
Stručnjaci za ograničavanje širenja nuklearnog naoružanja su prethodnih mjeseci upozoravali da Iran sada ima dovoljo uranijuma čistoće od 60% da ga preradi u gorivo za barem jednu nuklearnu bombu.
Taj potez su osudile Njemačka, Francuska i Velika Britanija, tri zapadnoevropske zemlje koje su i dalje dio nuklearnog sporazuma sa Iranom. Nedavni pokušaji da se oživi sporazum iz 2015, koji je olakšao sankcije nametnute Iranu u zamjenu za ograničenja njihovog nuklearnog programa, su trenutno zaustavljeni.
Od septembra, Iran potresaju protesti koji predstavljaju jedan od najvećih izazova za teokratske vlasti od haotičnih godina koje su uslijedile nakon Islamske revolucije 1979. godine.
Protesti su počeli kada je 22-godišnja Mahsa Amini umrla u pritvoru 16. septembra, tri dana nakon što je uhapsila državna moralna policija, zbog kršenja striktnih pravila ženskog oblačenja koje je na snazi u Islamskoj republici.
Iranske vlasti insistiraju na tome da Amini nije bila loše tretirana, ali njena porodica tvrdi da su na njenom tijelu bile modrice, i drugi znakovi nasilnog tretmana, nakon što je bila zatočena.
U izjavi koju je objavila državna medijska agencija Irna u subotu, 3. decembra, državni savjet bezbjednosti je saopštio da je oko 200 ljudi ubijeno tokom protesta, što je prvi broj žrtava koji je ovo tijelo objavilo. Prošle sedmice, iranski general Amir Ali Hadžizadeh je rekao da je mrtvih više od 300.
Kontradiktorne brojke su niže od onih o kojima govore Aktivisti za ljudska prava u Iranu, organizacija bazirana u SAD koja prati proteste od samog početka. U posljednjem ažuriranju podataka, grupa navodi da je ubijeno 469 osoba, a da je 18.210 uhapšeno u protestima i nasilnom razbijanju protesta koje je uslijedilo.
SAD su se 2018. unilateralno povukle iz nuklearnog sporazuma, formalno poznatog kao Zajednički sveobhuvatni plan akcije (skraćenica na engleskom – JCPOA), pod tadašnjim predsjednikom Donaldom Trampom.
Tada su ponovo nametnute sankcije Iranu, nakon čega je Teheran počeo da odustaje od ugovorenih detalja sporazuma. Iran dugo poriče da su ikada htjeli da prave nuklearno naoružanje, te insistiraju da je njihov nuklearni program za mirnodopske svrhe.
