Daliborka Uljarević iz Centra za građansko obrazovanje za RSE komentariše najnoviji izvještaj Evropske komisije o napretku Crne Gore i između ostalog kaže da ponovljene ocjene o nedovoljnoj borbi protiv korupcije i kriminala mogu Crnu Goru pretvoriti u zemlju koja će dugo čekati na zeleno svijetlo za ulazak u evropsku porodicu.
Uljarević: Mislim da se radi o ozbiljnom ukazivanju na nedostatak političke volje i posvećenosti da se uhvatimo u koštac sa tim problemima jer krajnje je neozbiljno, ako vam neko spočitava iz godine u godinu iste probleme, da se oni ne rješavaju, već naprotiv. Moj je utisak da oni eskaliraju i mi po prvi put to imamo eksplicitno kazano u samom izvještaju Evropske komisije, ma koliko ga na nekoj drugoj strani označavali kao generalno pozitivnim.
Uljarević: Mislim da nam je već dovoljno jasno ukazano da jedan značajan dio tehničkih zahtjeva, ono što se odnosi na usvajanje zakona, uspostavljanju novih institucija i tako dalje, relativno dobro završavamo, ali da postoji jaz u primjeni takvih zakona, funkcionalnosti takvih institucija i da je činjenica da se to u ovom izvještaju na toliko mjesta podvlači, i da predstavlja jednu vrstu upozorenja da dalje ovako neće moći ići, da se mora ukazati na jedan održiv kurs reformi, koji se iz ovog izvještaja ne čita u slučaju Crne Gore. Ne bih isključila mogućnost da ćemo, nakon što pređemo u narednu tehničku fazu, u tom predvorju, čekati nešto duže dok se stvari u kući ne riješe na način koji odražava sadržinsko usvajanje evropskih principa, a ne samo štrihiranje i inkorporaciju određenih direktiva u naše zakonske okvire.
Uljarević: Ovo na neki način pokazuje do koje mjere su crnogorska javnost i crnogorski građani izmanipulisani pričom o stvaranju nezavisne države jer je ta priča iskorišćena za osnaživanje raznih partijskih lordova, paralelnih centra moći koji traže, i očito danas dobijaju, tantijeme svog boračkog staža. Pokazuje se da je daleko teže dovesti demokratiju u Crnu Goru nego državnost. Ne prepoznajem u postojećim političkim elitama, prvenstveno mislim na one koji su stvarni donosioci odluka, tu vrstu znanja, sposobnosti i hrabrosti da demokratiju dovedu u Crnu Goru i da se obračunaju sa svim onim devijacijama koje su i sami izgradili, ili makar doprinjeli njihovoj izgradnji tokom godina koje su obilježile borbu za nezavisnu Crnu Goru.
Uljarević: Mislim da nije nikada ranije izrazila eksplicitno zabrinutost jer ona već navodi da se slučajevi optužbi za klevetu protiv novinara koriste kao sredstvo vršenja pritiska na nezavisno novinarstvo, da sudovi nameću disproporcijalne kazne u takvim slučajevima, što je sasvim suprotno i Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima i sudskoj praksi Evropskog suda za ljudska prava. U svemu tome Evropska komisija dodaje atmosferu u kojoj trenutno funkcionišu nezavisni mediji, nevladine organizacije u Crnoj Gori i umješanost politike u raspodjelu frekvencije. Nije dobra poruka da država, koja retorički hrli ka Evropskoj uniji, ograničava slobodu izražavanja, da vrlo grubo i primitivno sankcioniše bilo kakvo drugačije mišljenje jer to više asocira na jednu autoritativnost sistema, nego na njegovu evropeizaciju i demokratizaciju.
Uljarević: Nije format izvještaja o napretku da se bavi konkretnim imenima i prezimenima. To je jedan birokratski stil ili riječnik, kojim se ukazuje na okvire, na ono što su nekakve sistemske preporuke. I pored toga, u onom dijelu kojim se konstatuje napredak, imate jednu obavezu i jedno ali, koje, čini mi se, dovoljno ukazuje na nedostatak sadržaja evropskih standarda o kojima se toliko priča, a koji su toliko daleko od današnje Crne Gore. Mislim da postoji jako puno neke druge komunikacije van ovog izvještaja i da se sa nekim ljudima vrlo direktno komunicira, da im se ukazuje na one probleme koji su na jednom opštem nivou postavljeni u izvještaju o napretku. Samo treba da imamo neka realna očekivanja. Neće evropska komisija nikada nastupiti na taj način, ali to ne znači da države članice, ili neki drugi predstavnici Evropske unije, ne komuniciraju sa našim donosiocima odluka.
Uljarević: Treba imati u vidu kontekst u kojem se ovaj izveštaj pravio. On treba da bude istovremeno i ogledalo u kojem ćemo sagledati svoje prednosti i mane, ali isto tako i jedan motivirajući faktor da nastavimo dalje da ispravljamo greške. To radi jedna odgovorna vlast. Kod nas se mnogo brže pokušavaju sakriti te slabosti, a istaći one dobre strane, kako bi se problemi sakrili pod tepih, a nastavilo se sa korišćenjem onoga što su neki mali sitni pomaci u dnevnoj političkoj upotrebi. Voljela bih da i izvještaj Evropske komisije, ali i razni drugi izvještaji koji dolaze iz međunarodne zajednice, budu jasniji i eksplicitnije jer sam uvjerena da ta suptilnost izraza, koja nam od njih dolazi, ne korespondira surovosti i ogoljenosti naše stvarnosti i da to pruža jedno široko polje za slobodnu interpretaciju, u kojoj svako pronalazi neki svoj interes, a ne doprinosi stvarnoj promjeni. Mislim da nam Evropska unija zaista želi dobro kada nam spočitava određene probleme, ali da bi nam učinila veću uslugu kada bi u tome bila direktnija i kada bi koristila jedna sistem sankcija prema onima koji pokušavaju njen sistem da izvrgnu ruglu, kao što to crnogorska vlast radi, ignorišući neke suštinske preporuke Evropske komisije od početka našeg dijaloga sa njom.
RSE: Osim što je generalno Crna Gora dobila dobre ocjene i ove godine, kao i u nekoliko prethodnih, ostale su gotovo nepromijenjene ocjene o nedovoljnoj borbi protiv korupcije i kriminala. Kako tumačite taj kontinuitet i ponavljanje istih ocjena u tom dijelu?
Uljarević: Mislim da se radi o ozbiljnom ukazivanju na nedostatak političke volje i posvećenosti da se uhvatimo u koštac sa tim problemima jer krajnje je neozbiljno, ako vam neko spočitava iz godine u godinu iste probleme, da se oni ne rješavaju, već naprotiv. Moj je utisak da oni eskaliraju i mi po prvi put to imamo eksplicitno kazano u samom izvještaju Evropske komisije, ma koliko ga na nekoj drugoj strani označavali kao generalno pozitivnim.
RSE: Da li se Crnoj Gori zbog, kako piše u izvještaju, nedovoljne borbe protiv korupcije, sprema scenario kakav je imala Makedonija, da će, ukoliko ne riješi efikasnije ovo pitanje, dugo godina biti na čekanju za članstvo u Uniji?
Uljarević: Mislim da nam je već dovoljno jasno ukazano da jedan značajan dio tehničkih zahtjeva, ono što se odnosi na usvajanje zakona, uspostavljanju novih institucija i tako dalje, relativno dobro završavamo, ali da postoji jaz u primjeni takvih zakona, funkcionalnosti takvih institucija i da je činjenica da se to u ovom izvještaju na toliko mjesta podvlači, i da predstavlja jednu vrstu upozorenja da dalje ovako neće moći ići, da se mora ukazati na jedan održiv kurs reformi, koji se iz ovog izvještaja ne čita u slučaju Crne Gore. Ne bih isključila mogućnost da ćemo, nakon što pređemo u narednu tehničku fazu, u tom predvorju, čekati nešto duže dok se stvari u kući ne riješe na način koji odražava sadržinsko usvajanje evropskih principa, a ne samo štrihiranje i inkorporaciju određenih direktiva u naše zakonske okvire.
RSE: Kako komentarišete teze i ocjene da je Crna Gora u pat poziciji što se tiče borbe protiv korupcije i kriminala jer u slučaju da vlast odluči da se bori protiv tih pojava, objavila bi rat sebi?
Uljarević: Ovo na neki način pokazuje do koje mjere su crnogorska javnost i crnogorski građani izmanipulisani pričom o stvaranju nezavisne države jer je ta priča iskorišćena za osnaživanje raznih partijskih lordova, paralelnih centra moći koji traže, i očito danas dobijaju, tantijeme svog boračkog staža. Pokazuje se da je daleko teže dovesti demokratiju u Crnu Goru nego državnost. Ne prepoznajem u postojećim političkim elitama, prvenstveno mislim na one koji su stvarni donosioci odluka, tu vrstu znanja, sposobnosti i hrabrosti da demokratiju dovedu u Crnu Goru i da se obračunaju sa svim onim devijacijama koje su i sami izgradili, ili makar doprinjeli njihovoj izgradnji tokom godina koje su obilježile borbu za nezavisnu Crnu Goru.
RSE: Dosta pažnje je privuklo poglavlje koje se odnosi na slobodu izražavanja. Evropska komisija tu iskazuje određenu zabrinutost. Kako ste vi to tumačili?
Uljarević: Mislim da nije nikada ranije izrazila eksplicitno zabrinutost jer ona već navodi da se slučajevi optužbi za klevetu protiv novinara koriste kao sredstvo vršenja pritiska na nezavisno novinarstvo, da sudovi nameću disproporcijalne kazne u takvim slučajevima, što je sasvim suprotno i Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima i sudskoj praksi Evropskog suda za ljudska prava. U svemu tome Evropska komisija dodaje atmosferu u kojoj trenutno funkcionišu nezavisni mediji, nevladine organizacije u Crnoj Gori i umješanost politike u raspodjelu frekvencije. Nije dobra poruka da država, koja retorički hrli ka Evropskoj uniji, ograničava slobodu izražavanja, da vrlo grubo i primitivno sankcioniše bilo kakvo drugačije mišljenje jer to više asocira na jednu autoritativnost sistema, nego na njegovu evropeizaciju i demokratizaciju.
RSE: Ono što se iz crnogorskog intelektualnog i medijskog establišmenta zamjera Evropskoj komisiji i institucijama koje prate što se događa u Crnoj Gori, jeste to što su ocjene uglavnom tehničke i opšte, a nisu ciljane, ne adresiraju problem, ne postoji u tim izveštajima konkretno navedeno ime i prezime neke institucije koja u određenom dijelu koči napredak. Kako to komentarišete?
Uljarević: Nije format izvještaja o napretku da se bavi konkretnim imenima i prezimenima. To je jedan birokratski stil ili riječnik, kojim se ukazuje na okvire, na ono što su nekakve sistemske preporuke. I pored toga, u onom dijelu kojim se konstatuje napredak, imate jednu obavezu i jedno ali, koje, čini mi se, dovoljno ukazuje na nedostatak sadržaja evropskih standarda o kojima se toliko priča, a koji su toliko daleko od današnje Crne Gore. Mislim da postoji jako puno neke druge komunikacije van ovog izvještaja i da se sa nekim ljudima vrlo direktno komunicira, da im se ukazuje na one probleme koji su na jednom opštem nivou postavljeni u izvještaju o napretku. Samo treba da imamo neka realna očekivanja. Neće evropska komisija nikada nastupiti na taj način, ali to ne znači da države članice, ili neki drugi predstavnici Evropske unije, ne komuniciraju sa našim donosiocima odluka.
RSE: Koliko ste iskreno, i kao aktivista u nevladinom sektoru, i kao osoba koja dugo već prati crnogorsku stvarnost, sarađujete sa Briselom i ostalim evropskim centrima, ubjeđeni da će ovakav izvještaj biti dodatni motivacioni faktor ovakvoj vlasti da neke stvari promijeni?
Uljarević: Treba imati u vidu kontekst u kojem se ovaj izveštaj pravio. On treba da bude istovremeno i ogledalo u kojem ćemo sagledati svoje prednosti i mane, ali isto tako i jedan motivirajući faktor da nastavimo dalje da ispravljamo greške. To radi jedna odgovorna vlast. Kod nas se mnogo brže pokušavaju sakriti te slabosti, a istaći one dobre strane, kako bi se problemi sakrili pod tepih, a nastavilo se sa korišćenjem onoga što su neki mali sitni pomaci u dnevnoj političkoj upotrebi. Voljela bih da i izvještaj Evropske komisije, ali i razni drugi izvještaji koji dolaze iz međunarodne zajednice, budu jasniji i eksplicitnije jer sam uvjerena da ta suptilnost izraza, koja nam od njih dolazi, ne korespondira surovosti i ogoljenosti naše stvarnosti i da to pruža jedno široko polje za slobodnu interpretaciju, u kojoj svako pronalazi neki svoj interes, a ne doprinosi stvarnoj promjeni. Mislim da nam Evropska unija zaista želi dobro kada nam spočitava određene probleme, ali da bi nam učinila veću uslugu kada bi u tome bila direktnija i kada bi koristila jedna sistem sankcija prema onima koji pokušavaju njen sistem da izvrgnu ruglu, kao što to crnogorska vlast radi, ignorišući neke suštinske preporuke Evropske komisije od početka našeg dijaloga sa njom.
