Vijest koja je uzdrmala svijet nauke, a prije svega fizike, predstavlja otkriće gravitacionih talasa u kosmosu, čime je kako je rečeno potvrđena Ajnštajnova teorija opšteg relativiteta. Neki fizičari govore da je ovo otkriće po veličini ravno otkriću subatomske čestice Higsov bozon, dok drugi govore da je veće i od toga. Tim povodom razgovarali smo sa profesorom Draganom Hajdukovićem, fizičarom i naučnikom koji je sa rodnog Cetinja stigao do naučne baze Cern u Švajcarskoj. Profesor Hajduković govori o mogućim praktičnim posljedicama ovog naučnog otkrića i pojašnjava laičkoj javnosti o kakvom se otkriću radi.
RSE: Međunarodni tim naučnika je otkrio gravitacione talase u kosmosu , što je predstavljeno kao jedan od najvećih pomaka u nauci. Kako bi ste vi pojasnili laičkoj javnosti o kakvom se otkriću radi?
O Hajdukoviću
O Hajdukoviću
Dr Dragan Hajduković, naučnik na polju fizike, atrofizike i kosmologije, radi u CERN-u (Evropski savjet za nuklearna istraživanja). Godinama radi na dokazivanju svoje teorije „bipolarnosti gravitacije“. Izbjegavajući pojam tamne materije i tamne energije, kojom nauka trenutno objašnjava ubrzano širenje kosmosa uprkos djelovanju gravitacionog polja, Hajduković uvodi pojam kvantnog vakuma koji predstavlja realno stanje materije podjednako kao i tečno, čvrsto i gasovito. U svoju teoriju uveo je i pojam virtuelnog gravitacionog dipola. Renomirani naučnici tvrde da bi, ukoliko se dokaže kao tačna, Hajdukovićeva teorija mogla da donese dramatične promjene u svijetu fizike.
Hajduković je na Cetinju osnovao Institut za fiziku, astrofiziku i kosmologiju gdje se između ostalog radi na projektu QVADIS, novom metodu mjerenja u astronomiji. Cilj Hajdukovića je da Institut na Cetinju privuče mlade talentovane ljude, studente prirodnih nauka, kako bi im omogućili obuku u nekim od svjetskih naučnih centara.
Hajduković: Ja bih to uradio na sljedeći način. Prvo, svima je poznato postojanje elektromagnetnih talasa, bez kojih pored ostalog ne bi bilo ni radija ni televizije niti bi mi mogli razgovarati telefonski. Ono što je ljudima manje poznato to je, da je elektromagnetne talase predvidjeo Maksvel, jedan od najvećih teorijskih fizičara svih vremena u 19-om vijeku, a potvrdio ih je eksperimentima u maloj laboratoriji Herc. Ono što su uradili Ajnšajn i LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) eksperiment o kome sada govorimo, je analog toga što su Maksvel i Herc uradili za elektromagnetne talase. Dakle popularno govoreći možemo reći da su gravitacioni talasi analog čuvenih elektromagnetnih talasa. Ono što su Maksvel i Herc u maloj laboratoriji uradili u 19-om vijeku, Ajnšajn je prije sto godina teorijski uradio, a potvrdila je kolaboracija sa preko hiljadu ljudi. Ukoliko naravno ovo otkriće bude potvrđeno, jer u nauci uvijek treba biti oprezan, biće to veliki, veliki tehnološki podvig i trijumf Ajnštajnove teorije relativnosti, potvrda jednog rezultata starog stotinu godina. U čemu je bio problem otkrića gravitacionih talasa? Elektromagnetne sile su milijardama, milijardama, milijardama....(i mogli bi tako nastaviti jer je to broj sa četrdeset nula) puta jače od gravitacije. Pošto je gravitacija tako slaba sila, gravitacioni talasi su jako slabi i potreban je neki katastrofalan događaj da bi proizveo talase koje mogu detektovati sadašnji detektori. Takav događaj može na primjer biti sudar dvije crne rupe što su izgleda detektovali i na LIGO detektoru. Postoje i druge mogućnosti kreiranja gravitacionih talasa, na primjer u primordijalnom kosmosu, znači kosmosu neposredno poslije Big Benga, takozvana teorija kosmološke inflacije – predviđa postojanje gravitacionih talasa... Ali izgleda da je LIGO prvi detektovao postojanje gravitacionih talasa. Uzgred budi rečeno i moja teorija Kvantnog vakuuma predviđa postojanje gravitacionih talasa u primodijalnom kosmosu i to sam nedavno predstavio na jednom simpozijumu u decembru.
RSE: Koliko je veliko ovo otkriće i kakve će praktične posljedice imati ovo otkriće, na polju fizike, i praktične nauke?
Hajduković: Ja bih to otkriće uporedio, kao što sam u početku rekao, sa otkrićem elektromagnetnih talasa. To je taj rang otkrića. Na žalost mi nemamo neku brzu, praktičnu primjenu gravitacionih talasa. Ali je otkriće od ogromnog fundamentalnog značaja jer potvrđuje Ajnšajnovu teoriju o postojanju gravitacionog talasa, a takođe omogućiće da se kosmos posmatra na drugačiji način. Jer mi smo dosad imali posmatranje kosmosa koristeći elektromagnetne talase, što znači astronomija, teleskopi i sateliti. Oni su primali elektromagnetne signale. Drugi način posmatranja kosmosa je nešto što se nedavno desilo takozvani Neutrinski teleskopi. Recimo na Sjevernom polu postoji takozvani Ice-cubekoji detektuje neutrine koji dolaze iz kosmosa. Neutrini su mnogo manje osjetljivi na prepreke na koje nailaze u kosmosu tako da nam mogu dati informaciju mnogo precizniju od elektromagnetnih talasa. Sada se, naravno kada se razvije način detekcije gravitacionih talasa, imaćemo novu mogućnost astronomskog posmatranja kosmosa. Znači ne samo elektromagnetni talasi, ne samo neutrini, nego i gravitacioni talasi.
RSE: U međunarodnom timu naučnika je i jedan od ljudi sa prostora Balkana i Crne Gore – Vuk Mandić. Kako vidite naučne potencijale na Balkanu i koliko su oni iskorišćeni?
Hajduković: Mogu vam reći kao čovjek, čiji je prvi posao bio u Matematičkoj gimnaziji u Beogradu. Vidio sam koliko imamo talentovanih ljudi. Kasnije sam u periodu od desetak godina predavao i na tadašnjem Univerzitetu „Veljko Vlahović“ u Titogradu tadašnjem. Ono što ja mogu reći bih sažeo u sljedećem. Veoma sam srećan što je u timu LIGO učestvovao naučnik koji je porijeklom iz Crne Gore gospodin Mandić. Jer to potvrđuje nešto što ja uporno tvrdim da Crna Gora u nauci, može biti bar toliko velika kao i u sportu. Dakle srećan sam. Ali uz tu sreću osjećam i ogromnu tugu što je Crna Gora hronično tako loše vođena da ne mogu doći do izražaja naši ogromni potencijali počev od čarobnih prirodnih ljepota do talenta naših ljudi.
