Ambasada Sjedinjenih Američkih Država na Kosovu i u Srbiji uručila je vladama u obe zemlje izveštaj o upravljanju jezerom Gazivode na severu Kosova.
Ovo je na svom Twiter nalogu 23. juna saopštila ambasada SAD na Kosovu uz objašnjenje da su pomenuti izveštaj, na osnovu Vašingtonskog sporazuma iz septembra prošle godine, izradili Ministarstvo enregetike SAD (U.S. Department of Energy) i Pacifička severozapadna nacionalna laboratorija (Pacific Northwest National Laboratory).
U izveštaju se predlaže formiranje komisije za reku Ibar koja bi olakšala diskusiju između strana o mogućnostima upravljanja vodnim resursima.
„Predlažemo da Kosovo i Srbija razmotre tehničke aranžmane u skladu sa američko-kanadskim ugovorom o reci Kolumbija u vezi sa vodosnabdevanjem, energetskim agencijama i kontrolom prilikom poplava, kao model za institucionalne potrebe da podrže takvu komisiju i za reku Ibar“, navodi se u tom dokumentu.
Jezero Gazivode nalazi se u opštini Zubin Potok na severu Kosova sa većinski srpskim stanovništvom, a manjim delom pripada opštini Tutin u Srbiji.
U studiji izvodljivosti, SAD primećuju da jezero Gazivode ima sličnu ulogu kao brana na reci Kolumbija u severozapadnom Pacifiku u Sjedinjenim Državama a koja doprinsoi skladištenju sezonskog snabdevanja vodom, kao i uslugama za upravljanje i kontrolu tokom poplava.
Sporazum o reci Kolumbija postignut je 1961. godine i prema tom sporazumu izgrađene su četiri brane: tri u Kanadi i jedna u državi Montana u SAD.
Prema navodima iz State departmenta, od ovog Sporazuma koristi imaju milioni ljudi sa obe strane granice.
„Ugovor je omogućio dodatne pogodnosti kao što su navodnjavanje, upotreba vode za lokalne potrebe, industrijska upotreba, plovidba i rekreacija“, navodi se.
Kosovo i Srbija su 4. septembra 2020. godine potpisali Vašinsgtonski sporazum o ekonomskoj normalizaciji odnosa dve strane uz prisustvo tadašnjeg predsednika SAD Donalda (Trump) Trampa.
Jedna od tačaka tog Sporazuma se odnosila na jezero Gazivode, na severu Kosova.
„Obe strane su se složile da će raditi sa američkom Agencijom za energiju i drugim telima Vlade Sjedinjenih Država na izradi studije, u cilju podele jezera Gazivode/Ujmani kako bi se obezbedilo stabilno snabdevanje vodom i energijom“, piše u sporazumu, koji su potpisali tadašnji premijer Kosova Avdulah (Avdullah) Hoti i predsednik Srbije Aleksandar Vučić.
Obe strane su se obavezale i na diverzifikaciju snabdevanja energijom.
Na osnovu zvaničnih vladinih dokumenata, od hidrosistema Ibar-Lepenac na Gazivodu u Zubinom Potoku, pijaćom vodom se snabdeva sever Kosova, ali i Priština sa okolinom.
Kosovo i Srbija su prošle godine u okviru dijaloga, koji se u Briselu vodi posredstvom Evropske unije, pokrenuli pitanje finansijskog i imovinskog potraživanja, ali ništa konkretno nije dogovoreno.
Srpska strana insistira da upravljanje jezerom Gazivode bude u nadležnosti Zajednice opština sa srpskom većinom, što je kosovska strana kategorično odbila.
Jezero Gazivode je od velike važnosti za Kosovo jer snabdeva vodom preko 500.000 građana Kosova u sedam opština južno i severno od reke Ibar; Južna Mitrovica, Severna Mitrovica, Zvečan, Vučitrn, Glogovac, Srbica i deo Prištine.
Pored toga, elektrane „Kosova A“ i „Kosova B“, „Trepča“ i „Ferronikeli“ u potpunosti zavise od vodosnabdevanja iz jezera Gazivode. Takođe, u hidroelektrani Valač (Vallac) proizvodi se 32 megavata (MV) električne energije.
