Najviši evropski sud za ljudska prava 9. aprila je donio odluku da Švicarska ne čini dovoljno u borbi protiv klimatskih promjena, u prvoj takvoj presudi o odgovornosti država u obuzdavanju globalnog zagrijavanja.
Evropski sud za ljudska prava, dio 46-članog Vijeća Evrope, međutim, odbacio je još dva slučaja protiv evropskih država iz proceduralnih razloga.
Postojale su velike nade u pravnu prekretnicu uoči donošenja presuda u tri slučaja, koje je 17 sudija Velikog veća suda tretiralo kao prioritet.
U prvom slučaju, sud je utvrdio da je švicarska država prekršila član 8. Evropske konvencije o ljudskim pravima, koji garantuje "pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života", navodi se u presudi u koju je AFP imao uvid.
Slučaj je pokrenulo švicarsko Udruženje starica za zaštitu klime -- 2.500 žena u prosjeku od 73 godine -- i četiri njegove članice, koje su se žalile na "propuste švicarskih vlasti" u pogledu zaštite klime koji bi mogli "ozbiljno naškoditi njihovom zdravlju.
Sud je naložio švicarskoj državi da isplati udruženju 80.000 eura (skoro 87.000 dolara) u roku od tri mjeseca.
Prekretnica u globalnoj borbi, kažu iz nevladinog sektora
Gerry Liston, iz nevladine organizacije Global Legal Action Network, rekao je prije donošenja presuda da bi stav suda mogao označiti "prekretnicu u globalnoj borbi za budućnost koja se može živjeti".
On je rekao da bi pobjeda u bilo kojem od tri slučaja mogla predstavljati "najznačajniji pravni razvoj o klimatskim promjenama za Evropu od potpisivanja Pariškog sporazuma 2015. godine".
Pariški sporazum postavlja ciljeve za vlade da smanje emisije stakleničkih plinova.
Odluke suda u francuskom gradu Strazburu uslijedile su nakon što je evropski klimatski monitor rekao da je mart ove godine bio najtopliji do sada.
Odbačeni slučajevi
U drugom slučaju, sud je odbacio peticiju šest Portugalaca u dobi od 12 do 24 godine protiv 32 države, uključujući i njihovu, jer slučaj nije iscrpio sve mogućnosti na nacionalnom nivou.
Njihov slučaj nije bio samo protiv Portugala već i protiv 31 druge države -- svake države članice Evropske unije (EU), plus Norveške, Švicarske, Turske, Ujedinjenog Kraljevstva i Rusije.
Gotovo sve evropske zemlje pripadaju Vijeću Evrope, a ne samo 27 članica EU.
Rusija je izbačena iz Vijeća nakon invazije na Ukrajinu, ali se slučajevi protiv Moskve i dalje vode na sudu.
U trećem slučaju, sud je odbacio tvrdnju bivšeg francuskog gradonačelnika da nerad francuske države predstavlja rizik da njegov grad bude potopljen pod Sjeverno more.
Sud je utvrdio da Damien Careme, bivši gradonačelnik grada Grande-Synthe na sjeveru Francuske, nije žrtva u ovom slučaju jer se preselio u Brisel u vrijeme prve žalbe 2021. godine.
On je 2019. godine podnio slučaj Državnom vijeću Francuske -- njegovom najvišem administrativnom sudu -- navodeći "klimatsku neaktivnost" Francuske.
Sud je presudio u korist Oštine u julu 2021., ali je odbio slučaj koji je bivši gradonačelnik pokrenuo u svoje ime, što je navelo Caremea da slučaj preda Evropskom sudu za ljudska prava.
Evropska konvencija o ljudskim pravima ne sadrži nikakvu eksplicitnu odredbu koja se odnosi na životnu sredinu. Međutim, sud je već presudio na osnovu člana 8 da države imaju obavezu da održavaju "zdravo okruženje", u slučajevima koji se odnose na upravljanje otpadom ili industrijske aktivnosti.
