Na Samitu u Londonu balkanski lideri dobili su obećanje o većoj podršci Evropske unije, ali po mišljenju svjetskih medija to je daleko od dovoljnog da bi se zaustavio utjecaj Rusije i Kine na tom području. No, Balkan nije jedini izazov za Brisel koji mora da nađe rješenje za jačanje populizma i slabljenje demokratije u Evropi.
Smanjen utjecaj EU na Balkanu otvara opasan vakum
Nezainteresovanost lidera iz regiona za činjenicu da na Samit nije uspio da dođe bivši britanski ministar vanjskih poslova Boris Džonson (Boris Johnson), koji je na dan njegovog početka podnio ostavku, predstavlja odgovarajuću metaforu, piše Fajnenšl Tajms (Financial Times) u tekstu posvećenom skupu o Zapadnom Balkanu koji je održan u Londonu početkom sedmice:
"Na samitu je bilo toplih riječi i dostojanstvenih inicijativa... Nakon dvije decenije čekanja, zemlje zapadnog Balkana gube vjeru da će im vrata EU ikada biti otvorena. U regionu etničkih i vjerskih podjela, koji se i dalje oporavlja od ratova iz devedesetih, to stvara realne opasnosti.“
Finansijski dnevnik navodi i da to otvara vakum koji druge sile - Kina i Rusija - pokušavaju da popune.
"Kina koristi svoju ekonomsku moć da se udvara bivšoj komunističkoj Evropi. Zemlje Zapadnog Balkana bile su među 16 zemalja centralne i istočne Evrope koje su pozvane na samit s Kinom u Bugarskoj prošle subote, gdje je Peking obećao ulaganja. Rusija, uprkos kulturnim i religioznim vezama s dijelovima regiona, više se oslanja na izazivanje problema."
Crna Gora optužuje Moskvu da je pokušala puč 2016. godine kako bi spriječila ambiciju bivše jugoslovenske republike da se pridruži NATO-u a Grčka je ove sedmice protjerala dvojicu ruskih diplomata zbog navodnih pokušaja da potkopaju sporazum Atine o imenu s Makedonijom, piše Fajnenšl tajms.
List preporučuje EU da učini više kako bi povećala vlastiti utjecaj u regionu.
"Trebalo bi povećati veličinu svoje šargarepe i njihovog štapa. Ako se to ne uradi, istorijska prilika za stabilizaciju Balkana mogla bi se izgubiti - sa potencijalno tragičnim posljedicama.“
Centralna Evropa - lekcija za liberale
Gardijan (The Guardian) u tekstu posvećenom porastu nacionalizma u Evropi navodi da nekoliko studija pokazuje da se nacionalistički stavovi, posebno anti-migracioni osjećaji, nisu mnogo promijenili u posljednjih 20 godina.
"Dakle, pitanje nije odakle je došao nacionalizam, nego gde se krio sve ove godine. Šta je to u etno-nacionalizmu što privlači glasače, a što prije toga nije bilo? Da li je dovoljno ukazati na utjecaj finansijske krize 2008-2010 u kombinaciji sa šokom izazvanim izbjegličkom krizom?“ pita se britanski list.
U tekstu se podsjeća na činjenicu da su nacionalisti i liberali bili saveznici u rušenju komunizma 1989. godine.
"Ovaj savez između nacionalista i liberala okončan je tokom jugoslovenskih ratova... Srpski lider Slobodan Milošević, bivši komunista, postao je omrznuti simbol nacionalizma nakon 1989. godine. Ne želeći da podijele taj epitet s njim, pro-nacionalni političari iz centralne i istočne Evrope, od kojih su većina bili anti-komunisti, povukli su se.“
List dodaje da se današnji centralni evropski nacionalizam sužavao na etnicizam, podstaknut demografskim strahovima i uznemirenjima zbog promjene uloge Evrope u svijetu.
"Centralnoevropske države se osjećaju ugroženim ne zbog migranata (koji u stvari nisu spremni da se nastane u tim zemljama), već zbog praznine koju je u zajednicama ostavila ekonomska emigracija velikog broja njihovih građana u posljednjoj deceniji, stvarajući osjećaj kolektivnog gubitka u onima koji su ostali.“
Liberalna Evropa još nije mrtva
Populizam zahvata srce Evrope, a oni koji se bore protiv toga moraju povratiti ideju nacije od nacionalista, ocjenjuje kolumnist Gardijana (The Guardian) Timoti Garton Eš (Timothy Garton Ash).
"Jedan od najpamtljivijih naslova knjige na engleskom jeziku je The Strange Death of Liberal England (Čudna smrt liberalne Evrope). Da li upravo svjedočimo čudnoj smrti liberalne Evrope," pita se Garton Eš.
"Postoji nova politička linija razdvajanja u Evropi, barem jednako važna kao i stara linija između ljevice i desnice. Na jednoj strani nalazi se tabor Merkron (Merkel-Macron), s druge strane, Orbvini (Orbán-Salvini)."
Iako postoje značajne razlike između njeečake kancelarke Angele Merkel i frnacuksog predsjednika Emanuela Makrona (Emmanuel Macron) o pitanjima kao što je eurozona, oboje se zalažu za liberalna, evropska rješenja zasnovana na međunarodnoj saradnji unutar EU i globalno. Otuda Merkron.
Iako postoje značajne razlike između mađarskog premijera Viktora Orbana (Victor Orban) i italijanskog populističkog zamjenika premijera Matea Salvinija (Matteo Salvini), obojica zagovaraju neliberalna, nacionalna rješenja, žrtvujući, isključujući ili protjerujući etnički ili kuturno opredijeljene „druge“. Otuda Orbvini, pojašnjava autor teksta.
Bitka između ova dva tabora će oblikovati evropsku politiku tokom naredne godine, piše britanski dnevnik.
"Trenutno, ekipa Orbvini je očigledno u usponu. Tim Merkron izgleda umorno kao njemački i španski fudbalski timovi na Svjetskom prvenstvu, neprestano igrajući svoj sistem, ali bez pogotka".
Autor teksta na kraju zaključuje kako će povratak liberalne Evrope trajati par godina.
"Ne, ne vjerujem da smo svjedoci čudne smrti liberalne Evrope, ali moramo se pripremiti za dug i težak oporavak,“ napisao je Garton Eš.
Lagano slabljenje demokratije u Srednjoj Evropi
Kako populističke političke stranke unaprjeđuju svoje programe u Poljskoj, Mađarskoj i Rumuniji, pluralističke demokratske norme su potkopane, a klizanje prema autoritarnosti stvara put početnom autoritarizmu. Napad je usredsređen na vladavinu prava i njegov garant, nezavisno sudstvo, piše Vošington post (The Washington post).
"U Poljskoj, vladajuća stranka Zakona i pravde već je preuzela kontrolu nad ustavnim sudom i nižim sudovima u zemlji i sada se preselila na čišćenje Vrhovnog suda, konačnog arbitra građanskih i krivičnih predmeta, kao i izbornih rezultata," navodi list.
U tekstu se dodaje kako je malo vjerovatno da će Poljska pretrpjeti posljedice stvarnih sankcija.
U Rumuniji, gdje je lider Socijaldemokratske partije dva puta osuđen zbog zloupotrebe položaja, stranka je uspjela da spriječi borbu protiv korupcije.
Antidemokratske snage u obje zemlje ohrabrene su Mađarskom, koja, uprkos tome što je znatno manja od bilo koje od njih, zabija svoj nos u EU čak i kada okreće leđa demokratiji.
"Njihova hrabrost je inspirativna, ali zaslužuju više od indiferentnosti Vošingtona i nemoći Brisela," stoji u tekstu Posta.