Kako do dozvole za iznošenje knjiga iz Srbije?

Da li ste znali da je za iznošenje knjiga koje su u vašem ličnom vlasništvu iz Srbije, potrebno platiti posebne takse državi Srbiji?

„Svako zainteresovano lice koje privremeno ili trajno izvozi (iznosi, prim. aut.) knjige u inostranstvo dužno je da podnese Zahtev za izdavanje dozvole Narodnoj biblioteci Srbije”, kažu iz ove institucije za Radio Slobodna Evropa (RSE).

Iako je obaveza utvrđena Zakonom o bibliotečko-informacionoj delatnosti, Luka Matić iz Osijeka jedan je od građana koji nije bio upoznat sa tim da nadležnim institucijama u Srbiji mora da prijavi i popiše svojih oko 400 knjiga koje je prilikom selidbe planirao da prenese u Hrvatsku, kao i da plati administrativnu taksu kako bi se utvrdilo da li se među knjigama nalazi kulturno dobro koje uživa zaštitu države.

Luka Matić za RSE kaže da se iz Hrvatske u prestonicu Srbije Beograd privremeno doselio u proleće 2017. i da je ove 2019. godine odlučio da se vrati u Hrvatsku.

„Prihvatio sam posao u Hrvatskoj i kad sam se selio iz Beograda, selio sam i kućnu biblioteku sa sobom. Znači, to su knjige koje sam uglavnom donio sa sobom u Srbiju i koje sam htio nositi sa sobom nazad”, navodi Luka.

On kaže da je od agencije za selidbe saznao da postoji procedura kada se knjige iznose preko granice.

„Pita me čovek iz agencije za selidbe šta selim. Kažem da selim radni stol i stolicu, bicikl, kuhinjsko posuđe, odjeću i većina su knjige. Pita on mene koliko knjiga i ja rekoh – 'negdje oko 400'. Kaže on – 'da li vi imate dozvolu za to'?”.

Luka je pretragom na internetu došao do informacije da za iznošenje knjiga dozvolu izdaje Narodna biblioteka Srbije.

„Narodna biblioteka je tražila da napravim spisak svih publikacija koje želim iznijeti iz Srbije, da donesem taj spisak u Narodnu biblioteku, platim taksu koja je 1.320 din (11 evra) i 870 din (7,5 evra) je druga taksa”, navodi on.

Luka kaže da je raspakovao 12 kutija knjiga i uz pomoć prijatelja sastavio spisak svoje kućne literature.

„Oko kategoriziranja tih knjiga iz moje biblioteke to je bilo oko 12 časova posla“, kaže on.

Na osnovu tog spiska, Luki je Narodna biblioteka 28. novembra 2019. izdala „Rešenje o dozvoli trajnog izvoza“ koje je mu je omogućilo da legalno preseli knjige u Hrvatsku.

Tražeći kulturno dobro u kućnoj biblioteci

U Rešenju koje je Luka dobio piše da se odobrava izvoz njegove 364 knjige i 19 časopisa u Republiku Hrvatsku.

„Nakon izvršene ekspertize došlo se do zaključka da se radi o predmetu u smislu čl. 32 stav 1. tačka 23 Zakona o bibliotečko-informacionoj delatnosti tj. bibliotečkoj građi koja nema status kulturnog dobra“, piše u rešenju koje je Luka dostavio RSE.

Kako Luka navodi, njegovu biblioteku uglavnom čine knjige iz oblasti istorije filozofije, društvene teorije, političke ekonomije i nekoliko desetina beletrističkih naslova, a najstarija knjiga je iz četrdesetih godina 20. veka. On dodaje da je Narodna biblioteka utvrdila da se u njegovoj biblioteci ne nalazi kulturno dobro koje je pod zaštitom države i da je to bio cilj ove procedure.

„Za kulturnu politiku države važno je da njena kulturna baština, nastala na njenoj teritoriji, ne može tek tako nestati sa lica zemlje, u nečijem podrumu ili na nečijem tavanu. Sa druge strane, potpuno je apsurdna situacija da je na meni teret dokazivanja da se tu (u mojoj biblioteci, prim. aut) ne nalazi nikakvo kulturno dobro, odnosno da je zakonska pretpostavka da ću ja pokušati iznijeti kulturno dobro (van zemlje, prim. aut.)“, kaže Luka.

Iz Uprave carina za RSE potvrđuju da je dozvola za iznošenje knjiga iz lične biblioteke potrebna.

„Neophodno je obratiti se Narodnoj biblioteci radi dobijanja dozvole, koja se uz ostalu dokumentaciju prilaže carinskom ogranu“, piše u odgovoru.

Iz Narodne biblioteke Srbije za RSE navode da su građani koji privremeno ili trajno iznose knjige dužni da podnesu zahtev za izdavanje dozvole Narodnoj biblioteci Srbije „koja nakon izvršene stručne provere u skladu sa zakonom, donosi Rešenje o dozvoli privremenog/trajnog izvoza ukoliko se radi o predmetu u smislu člana 32. stav 1. tačka 23) Zakona o bibliotečko-informacionoj delatnosti“, odnosno proverava da li se među knjigama ne nalazi građa koja ima status kulturnog dobra.

Takođe, dodaju da se za izdavanje rešenja za izvoz knjiga plaća naknada Narodnoj biblioteci u iznosu od 1.320 dinara (oko 11 evra) i republička administrativna taksa u iznosu od 870 dinara (oko 7,5 evra).

Inače, prema Zakonu o kulturnim dobrima, kulturna dobra su stvari i tvorevine materijalne i duhovne kulture od opšteg interesa koje uživaju posebnu zaštitu, a u kulturna dobra spada i „stara i retka knjiga“, a to je, između ostalog, bibliotečka građa nastala do kraja 1867. godine, retke knjige, knjige koje su zbog svog sadržaja, umetničke, kulturne i istorijske vrednosti značajne za nauku i kulturu.

Srbija nije jedina država koja ima propisanu proceduru kada je reč o iznošenju knjiga van države. RSE je povodom ovog slučaja kontaktirao i Carinsku upravu u Hrvatskoj.

U njihovom odgovoru je navedeno da se u slučaju iznošenja knjiga „primjenjuju pravila i procedure koje općenito vrijede za iznošenje robe iz carinskog područja Europske unije“.

„Knjige ne spadaju u vrstu robe koja podliježe plaćanju izvoznih carina. Međutim, stariji ili rjeđi primjerci knjiga mogu ulaziti u kategoriju kulturnih dobara te kao takve podliježu mjerama zaštite nacionalnog blaga koje ima umjetničku, povijesnu ili arheološku vrijednost. Za takvu vrstu robe pri izvozu je, uz osnovnu dokumentaciju, potrebno priložiti dozvolu za izvoz ili iznošenje kulturnih dobara ili potvrdu za izvoz/iznošenje predmeta koji nemaju svojstvo kulturnog dobra“, piše u odgovoru.

Na sajtu Ministarstva kulture Republike Hrvatske navedeno je da je „za izvoz/iznošenje predmeta kojem nije utvrđeno svojstvo kulturnog dobra potrebno pribaviti potvrdu nadležnog tijela kojom se utvrđuje da se ne radi o kulturnom dobru“.

„Nadležno Konzervatorski odjel Ministarstva kulture odnosno Gradski zavod za zaštitu spomenika kulture i prirode u Zagrebu, izdat će potvrdu temeljem koje se predmet može izvesti u inozemstvo“, piše u daljem tekstu.