Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
U prvom ovogodišnjem newsletteru Dnevno@RSE za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Najmanje 95 osoba je poginulo u dvjema eksplozijama blizu groblja u iranskom gradu Kermanu, gdje je u srijedu obilježena godišnjica ubistva komandanta Revolucionarne garde Irana Kasema Solejmanija, javili su iranski državni mediji.
- Republika Srpska će kreirati svoj izborni zakon koji predviđa da entitet sam provodi opštinske i republičke izbore, rekao je u srijedu Milorad Dodik, predsjednik ovog bosanskohercegovačkog entiteta i lider najveće stranke u RS, Saveza nezavisnih socijaldemokrata, nakon sastanka sa predsjednicima stranaka koje su u vladajućoj koaliciji na nivou RS.
- Tokom nedavnih protesta opozicije u Beogradu dogodila su se tri fizička napada na novinare, od kojih su dva počinili policajci, saopštilo je u srijedu Udruženje novinara Srbije (UNS) pozivajući policiju i tužilaštvo da ispitaju i procesuiraju sve napade na novinare i medijske radnike koji su se dogodili za vrijeme protesta u Beogradu. U srijedu je UNS osudio i zabranu ulaska novinara Tanjuga na Kosovo.
- Kroz Srbiju je prošlo 107.374 migranta tokom 2023. godine, saopštio je u srijedu Komesarijat Srbije za izbjeglice i migracije, navodeći da je taj broj za više od 12 posto manji u odnosu na 2022. godinu.
Balkan na RSE
Bosna i Hercegovina mora da se uzdrži od produbljivanja veza sa Rusijom, i da učini dodatne napore da zatvori prostor za spoljni uticaj i manipulaciju informacijama – poručuju iz Evropske unije, kao odgovor na najave da bi televizijski kanal RT, pod ruskom državnom kontrolom, mogao početi sa emitovanjem u BiH. Emitovanje kanala na srpskom jeziku u Republici Srpskoj najavila je 15. decembra na ruskoj državnoj televiziji Margarita Simonjan, urednica RT-a, koji je pod sankcijama EU od marta 2022. godine.
Gradska izborna komisija (GIK) usvojila je ukupni izvještaj o rezultatima izbora za odbornike Skupštine Grada Beograda prema kojoj je lista "Aleksandar Vučić - Beograd ne sme da stane" dobila 49 mandata. GIK je 3. januara saopštio da je izborna lista "Srbija protiv nasilja" (SPN) osvojila 43 mandata.
Srbija je 2024. godinu dočekala sa osporavanjem rezultata decembarskih izbora i političkom krizom. Na međunarodnom planu nastavljaju se pozivi Zapada da vlasti u Beogradu ispune odredbe iz dogovora o normalizaciji odnosa sa Kosovom i uvedu sankcije Rusiji. Radio Slobodna Evropa (RSE) donosi pregled ključnih problema iz 2023. koji se prenose i na ovu godinu u Srbiji.
Dok većina građana Beograda, s kojima je razgovarao RSE, kaže da će proteklu godinu uglavnom pamtiti po višim cijenama hrane i energenata, zvaničnici tvrde da je Srbija završila godinu sa ekonomskim rastom od oko 2,5 posto i rekordnim bruto domaćim proizvodom od 69 milijardi eura. Raskorak između izjava o ekonomskoj situaciji u zemlji Milan Ćulibrk, urednik nedeljnika NIN koji prati ekonomske teme, objašnjava "zamagljenom slikom" o tome kakvo je realno stanje.
Od 1. januara 2024. građani Kosova stekli su pravo da putuju bez viza u Šengen zoni, koju čini 27 zemalja, uglavnom članica Evropske unije. Putovanje bez viza važi za turističke ili porodične posjete, ali i radi zapošljavanja, za poslovna putovanja ili ona koja se tiču studijskih programa. Šta o putovanjima bez viza kažu građani Kosova?
Dok je bezvizni režim Evropske unije za državljane Kosova bio jedna od dobrih vijesti u protekloj godini, mnogi u regionu, međutim, ne nalaze ništa pozitivno u 2023. i kažu da je kvalitet života dodatno slabio, kao i politička i ekonomska stabilnost.
Geografski položaj, saobraćaj i individualna ložišta glavni su razlog što Sarajevo i ove zime dospijeva na vrh liste gradova s najvećim onečišćenjem zraka na svijetu. Visoka cijena prirodnog plina razlog je zašto veliki dio građana u privatnim kućama i dalje koristi ugalj ili drvo. Pogledajte video: Do kada će građani Sarajeva udisati otrovan zrak?
Na području bosanskohercegovačkog grada Doboja živi oko 350 Roma i većina je na granici siromaštva. Djeca iz romskog naselja školovanje najčešće prekidaju nakon završene osnovne škole, dok se odrasli uglavnom bave prodajom starog željeza i otpada, zbog čega se ispred kuća u naselju nalaze veće i manje gomile ovih sirovina.
U međuvremenu, tranasrodne osobe u Crnoj Gori bore bitku sa identifikacionim dokumentima jer im se lik i oznaka pola ne podudaraju. Dok je zakon o prepoznavanju roda baziranog na samoodređenju trenutno u fazi nacrta, iz Ministarstva za ljudska i manjinska prava najavljuju organizovanje javne rasprave tim povodom.
Ulcinj, grad na krajnjem jugu Crne Gore, uz samu granicu prema Albaniji, poznat je po dugim pješčanim plažama, solani, ribi, maslinama, agrumima, pomorcima i ribarima. Manje je poznato da se u srcu njegovog Starog grada, nastalog prije oko dvije i po hiljade godina, nalazi crkva-džamija, simbol isprepletanosti Istoka i Zapada, njihovih religija i kultura. Iako predstavlja arhitektonski raritet, u ovaj spomenik kulture se decenijama nije ulagalo.
Rat Izraela i Hamasa
Izraelska vojska saopštila je da je "spremna za svaki scenario" poslije napada u Bejrutu u kojem je ubijen zamjenik šefa Hamasa Saleh al-Aruri, što je pobudilo strahove da bi rat u Pojasu Gaze mogao da preraste u širi regionalni sukob. Iako Izrael nije javno preuzeo odgovornost za ubistvo, Hamasa u Libanu, šef izraelske obavještajne agencije Mossad nagovijestio je izraelsku umiješanost, dok je vođa libanske militantne grupe Hezbolah rekao da ubistvo "neće proći nekažnjeno".
U međuvremenu, ministarstvo zdravlja u Gazi je saopštilo da je više od 22.000 ljudi ubijeno na toj palestinskoj teritoriji od 7. oktobra. Najnovije vijesti pratite na našem blogu uživo.
Izraelski vrhovni sud poništio je zakon koji je u centru kontroverznog projekta Benjamina Netanjahua za reformu pravosuđa. Time je zemlja potencijalno gurnuta u političku krizu dok se bori u ratu u Gazi i suočava s prijetnjom regionalne eskalacije konflikta, pišu svjetski mediji.
Militantna grupa Huti, koju podržava Iran u Jemenu, od novembra je pojačala napade na brodove u Crvenom moru kako bi pokazala svoju podršku palestinskom Hamasu koji se bori protiv Izraela u Gazi. Kao odgovor na to, neke od najvećih svjetskih pomorskih kompanija preusmjerile su brodove oko Rta dobre nade na jugu Afrike, što je povećalo vrijeme i troškove putovanja.
Rat u Ukrajini
Rusija i Ukrajina u srijedu su razmijenile stotine ratnih zarobljenika na osnovu sporazuma postignutog uz posredovanje Ujedinjenih Arapskih Emirata.
Novi šef diplomatije Poljske pozvao je u srijedu Zapad da opremi Ukrajinu projektilima dugog dometa koji bi joj omogućili da odgovori na masovne ruske udare "na jeziku koji Putin razumije".
Rusija je dan ranije izvela nove masovne vazdušne napade na Ukrajinu, ubivši najmanje pet civila i ranivši 130 ljudi uglavnom u Kijevu i Harkivu, prema navodima ukrajinskih vlasti koje nastavljaju tražiti od zapadnih saveznika dodatnu vojnu pomoć.
NATO je u srijedu najavio da će svoji članicama pomoći da kupe do 1.000 američkih raketa Patriot kako bi se bolje zaštitili jer Rusija pojačava napade iz vazduha na Ukrajinu.
Svijet
Talibani su ušli u novu godinu još uvijek ohrabreni munjevitom vojnom pobjedom koja ih je dovela na vlast u Kabulu, prkosni pred međunarodnim naporima da ublaže svoje ponašanje i još uvijek bez legitimiteta kojim teže. Ipak, još uvijek postoji ideja da bi priznanje i normalizovani odnosi jednog dana mogli biti stvarnost ako bi se talibani pridržavali međunarodnih standarda upravljanja.
Poznat kao "Polarni vuk", strogi zatvor u koji je prebačen opozicioni ruski političar Aleksej Navaljni, mjesto je u kojem se vremenski uslovi koriste kao instrument za mučenje. Nekih 2.000 kilometara sjeveroistočno od Moskve, u IK-3 se drži oko 1.050 najtežih zatvorenika Rusije. Zatvor je osnovan 1961. godine na temeljima bivšeg logora diktatora Josifa Staljina, koji je bio dio mreže gulaga.
Šta ima još...
- U Turskoj počelo veliko suđenje zbog urušavanja zgrada u zemljotresu 2023.
- Vlasti Japana otkrile uzrok sudara aviona na aerodromu u Tokiju
- Potraga za preživjelima poslije zemljotresa u Japanu
- Hiljade ljekara u Britaniji u najdužem štrajku u istoriji zdravstvene službe
- Opozicija u Poljskoj poziva na protest protiv promjena u medijima
- Biden će u govoru na godišnjicu 6. januara 'snažnije kritikovati Trumpa'
- Javni dug SAD-a dosegnuo 34 biliona dolara
- Inflacija u Turskoj blizu 65 posto
- Nezaposlenost u Njemačkoj blago povećana u decembru
- Ekstremna hladnoća u Skandinaviji
Toliko za danas. Pozdrav do sutra uz karikaturu Predraga Koraksića Coraxa.
Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
