Partija Fidesz, mađarskog premijera Viktora Orbana, već je toliko dugo u koliziji sa pravcem desnog centra svoje političke porodice, Evopske narodne partije (EPP), da je teško precizirati kada je zapravo počeo ovaj konflikt. Ali, odluka od 3. marta da se Fidesz povuče iz EPP grupe u Evropskom parlamentu (EP) mogao bi biti potez koji konačno i zauvijek presjeca sve veze.
Sada su sve oči uperene u Njemačku, gdje kancelarka Angela Merkel i Armin Laschet, novoizabrani šef njemačke konzervativne partije, Hrišćansko-demokratske unije (CDU), još jednom mogu djelovati kao medijatori kako bi pokušali da izdejstvuju malo vjerovatno primirje.
Glasanje 3. marta na internim radnim sesijama EPP grupe u Evropskom parlamentu, koje je trigerovalo razvod sa Fideszom, govori puno. Za je glasalo 148 zastupnika, 28 je bilo protiv, a četiri suzdržana, kada se odlučivalo o promjeni pravila u procedurama grupe.
Prije je bilo moguće jedino suspendovati pojedinačne članove, ali sada cijela nacionalna delegacija može biti suspendovana ako nema dvotrećinske većine. U novim pravilima Fidesz nigdje nije bio spomenut, ali svi su znali da se tu zapravo radilo o njima. A glasanje je jasno pokazalo da je velika većina drugova stranke Fidesz iz EPP-a umorna od njih. Stvarno umorna.
Čim je rezultat bio poznat, Orban je sam izdao pismo u kojem kaže da je 11 predstavnika Fidesza u Brusselsu/Strasbourgu napustilo frakciju. Sada ostaje pitanje šta će se desiti sa vladajućom mađarskom partijom u okvirima velike porodice EPP grupe. Tamo, ona je još član, iako je bila suspendovana od marta 2019. nakon okrutnog napada na prethodnog predsjednika Evropske komisije (EK) i čvrstog EPP-ovca Jean-Claudea Junckera.
Ta suspenzija znači da od 2019., partija više ne može biti prisutna na bilo kakvim partijskim sastancima i uskraćeno im je pravo na obraćanje, glasačka prava i privilegije da predlažu kandidate za pozicije. Nekoliko sati od glasanja parlamentarne frakcije 3. marta, porodica EPP-a izdala je izjavu kojom pozdravlja odluku parlamentarne grupe da usvoji nova pravila o procedurama i navela da se Fidesz suočava sa “procedurom isključenja iz partije, prema Članu 3 EPP Statuta”.
Ova odluka, prostom većinom, mora se dogoditi na političkoj skupštini EPP-a koja je zakazana za kraj juna - ako to bude dozvolila pandemija izazvana korona virusom. Ali uklanjanje Fidesza može se dogoditi i ranije. Član 3 je presudan u ovom aspektu, jer izričito kaže da bi i članovi EPP-a trebali sjediti s EPP-ovom grupom u Evropskom parlamentu.
Sve dok nisu vezani, što će za sada biti slučaj, to ništa ne mijenja, ali čim se pridruže drugoj stranačkoj grupi u komori, automatsko izbacivanje iz svih struktura EPP-a postaje vrlo vjerovatno.
Sada je pitanje kako će Orban igrati ovu igru? Nije lako biti predugo bez veza sa grupom u parlamentu. Vrijeme za obraćanje je radikalno smanjeno i šanse za davanje izvještaja o važnim dosijeima znatno su smanjene. Biti dio EPP-a daje mnogo više uticaja.
To je najveća politička porodica u Evropskom parlamentu, stranka tri najnovija predsjednika Evropske komisije i dom Merkelove. Pojednostavljeno rečeno: to je najmoćniji politički savez u politici EU.
Mađarski premijer je dugo njegovao imidž i kontakte kao alternativni desničarski lider u EU i šire. Mogući potez mogao bi biti povezivanje sa ultradesničarskom grupom Identitet i demokratija (ID) njegovog italijanskog saveznika Mattea Salvinija. Ali ova grupacija, u kojoj su i Nacionalni front, partija Marine Le Pen, te Slobodna partija Austrije (FPÖ) je marginalizovana i u parlamentu i u Evropskoj uniji generalno.
Različite antiimigrantske, ekstremnodesničarske partije dugo su pokušavale da formiraju supergrupaciju sa stvarnim uticajem u Brusselsu, ali su se uvijek spoticale na očiglednim kontradikcijama kreiranja internacionalnog saveza nacionalista.
Nešto više politički prihvatljiv izbor i prirodnije uklapanje bilo bi povezivanje s blago evroskeptičnim Evropskim konzervativcima i reformistovima (ECR) koja čine poljska stranka Pravo i pravda (PiS) i češki ODS. Ova partija je osnovana kada su britanski torijevci 2009. godine prekinuli saradnju s EPP-om.
Fidesz bi mogao preuzeti teret britanskih konzervativaca u ovoj grupaciji, ali ovdje svakako postoji i priča koja upozorava: Mnogi posmatrači Brexita su primjetili da je jedan od poteza koji je doprinio tome da Britanija napusti EU bio upravo odluka torijevaca da prekinu veze sa EPP-om. Ta odluka je ograničila kanale komunikacije tadašnjeg britanskog premijera Davida Camerona s kontinentalnim kreatorima politike i izolovala ga na evropskoj sceni.
Ironično, upravo bi torijevski izum – Evropski demokrati (ED) - mogao biti konačni pojas za spasavanje Fidesza kako bi ostao u EPP porodici. ED je bila politička grupacija formirana 1990-ih od strane britanskih konzervativaca koja im je omogućila da sklope savez sa EPP bez da im se sasvim pridruže i tako stvore EPP/ED alijansu, koja je trajala do 2009.
Ovo je nešto što bi Orban mogao razmatrati, a mogli bi i Laschet i Merkel, takođe. Njemački par do sada je bio snažno prepleten po pitanju Fidesza, vjerujući da je za mađarsko-njemačke odnose kao i za EPP najbolje zadržati ovu crnu ovcu u stadu. I bez obzira na stroge kritike prema njemačkoj migracionoj polititici, Orban je uvijek pohvalno govorio o kancelarki.
Problem kod ovakvog pristupa bio bi mogućnost da se druge partije iz EPP-a iznenada pridruže ED-u, kao pto je to Orbanom slovenački saveznik Janez Janša i njegova Socijaldemokratska stranka (SDP), mađarske manjinske partije u Slovčkoj i Rumuniji ili čak i francuski republikanci, koji se sve više okreću udesno.
Na kraju, takođe može biti da će Berlin odučiti hoće li se EPP podijeliti na bipolarne evroskeptike i evroentuzijaste ili da li je konačno vrijeme da se ispali posljednja počasna paljba u bici za evropsku desnicu.
*(Priredila: Asja Hafner)
Facebook Forum