Operacija kazna: Nacističko bombardovanje Beograda pre 80 godina

Autor Amos Chapple

6. april 2021.

Nekad i sad fotografije bombardovanja iz aprila 1941. koje je zauvek promenilo lice Beograda.

Kliknite na sliku da biste videli kako to mesto izgleda u 2021.

Caption
Stara palata u centralnom Beogradu, u kojoj su se nekada nalazile kupole i složena ulazna kapija. Nakon bombardovanja 1941. godine, palata je obnovljena bez ukrasnih dodataka.

Beogradska Stara palata bila je jedna od nekoliko zgrada oštećenih u nacističkom bombardovanju 6. aprila 1941. U vazdušnom napadu uništen je veći deo centra grada, ubijeno hiljade osoba i izbrisan veliki deo kulturnog nasleđa Srbije kada je Narodna biblioteka izgorela do temelja.

Caption
Trg Republike u ruševinama nakon bombardovanja.

Napad koji je ciljao centralni Beograd, a koji nije imao očigledan vojni cilj naredio je nacistički vođa Adolf Hitler. Uradio je to nakon puča u kojem je svrgnut princ Petar Karađorđević, kralj regent Jugoslavije, krajem marta 1941. godine.

Caption
Uništene zgrade u blizini beogradske tvrđave Kalemegdan.

Pre puča Jugoslavija je bila pod velikim pritiskom da se pridruži fašističkoj Nemačkoj, kao što su to učinili njeni susedi Bugarska, Mađarska i Rumunija.

Caption
Stambeni blok u predgrađu Beograda u ruševinama. Samo je zgrada desno ostala ista.

Ubrzo nakon što je Jugoslavija potpisala pakt s nacističkom Nemačkom i njenim saveznicima - što se smatralo "manjim od dva zla" u odnosu na neizbežnu invaziju ako bi Jugoslavija to odbila - visoki zvaničnici jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva svrgnuli su princa Petra.

Caption
Čuveni Hotel Moskva (desno) za dlaku je izbegao da bude uništen u bombardovanju.

Premijer Velike Britanije Vinston Čerčil (Winston Churchill) na vesti o puču odgovorio je ovako: "Rano jutros jugoslavenski narod pronašao je svoju dušu. U Beogradu se dogodila revolucija a ministri koji su juče potpisali prodaju časti i slobode svoje zemlje navodno su uhapšeni. Ovaj patriotski pokret proizlazi iz gneva hrabrih i ratobornih ljudi kao reakcija na izdaju njihove zemlje zbog slabosti njihovih vladara i gnusnih spletki sila Osovine. "

Caption
Ljudi šetaju ulicom u blizini Dunava u kojoj je nekoliko zgrada uništeno.

Neki smatraju da je britanska obaveštajna služba bila umešana u puč, ali da Engleska nije imala konkretan način da pomogne Jugoslaviji. Puč je dobio podršku mnogih Beograđana koji su centrom grada skandirali: "Bolje grob nego rob".

Hitler je osudio hiljade Beograđana na upravo tu sudbinu kada je naredio da odgovor nacista na državni udar bude "nemilosrdno ozbiljan."

Caption
Uništena zgrada u centru Beograda nakon bombaškog napada. Zgrada u kojoj je bilo Ministarstvo odbrane Jugoslavije zamenila je srušenu strukturu 1965. godine, a ponovo je bombardovana 1999. godine od strane NATO snaga. Danas je uglavnom neiskorištena.

Italijanski ratni dopisnik i pisac Kurzio Malaparte rekao je da su valovi bombaških napada 6. aprila prouzrokovali da se tlo treslo "kao da je zemljotres". On se prisetio da su se "kuće međusobno sudarale, došlo je do strašnog padanja i urušavanja zidova i [razbijenih prozora] koji su padali na pločnike".

Caption
Uništeni tramvaj na putu pored beogradske tvrđave Kalemegdan.

U pauzama između nemačkih bombaških napada, Malaparte je opisao "razorne, prestravljene vriske, jauke, psovke i riku izbezumljenog naroda ...."

Caption
Glavni ulaz u beogradsku železničku stanicu, koji je bio uništen eksplozijama i požarom izazvanim zapaljivim bombama.

Nakon što je pogođen beogradski zoološki vrt, Vinston Čerčil je napisao da su "iz noćne more dima i vatre izašle izbezumljene životinje puštene iz svojih razbijenih kaveza...."

Caption
Oštećene zgrade nasuprot glavne železničke stanice u Beogradu

Fotografiju iznad kao i nekoliko drugih u ovoj galeriji napravio je italijanski vojnik koji je bio deo fašističke invazije na Jugoslaviju i stigao u Beograd nedugo nakon bombaškog napada.

Caption
Prazninu koju je ostavilo uništenje velike zgrade popunila je kasnije nova konstrukcija.

Nakon što je Beograd okupiran 12. aprila, oko 375.000 jugoslovenskih vojnika postali su ratni zarobljenici nacista.

Caption
Nacisti su okupili Jevreje i prisilili ih da raščiste ruševine koje su ostale u njihovom gradu.

Skoro tri godine nakon napada 1941. godine, okupirani Beograd ponovo su opustošile bombe, ovaj put od strane aviona saveznika koji su pokušavali uništiti nacistička uporišta u ovom gradu.

Caption
Čovek optužen da je partizan visi sa stuba za rasvetu u centru Beograda.

Bombe iz Drugog svetskog rata i dalje se često otkrivaju tokom iskopavanja u Beogradu.