Banjaluka je danas kula od karata

I ovog četvrtka na banjalučkom Trgu Krajine jedan sat pokazuje 9 sati i 11 minuta kao sjećanje i opomena na 27. oktobar 1969. godine, dan kada je Banjaluku pogodio najrazorniji zemljotres u njenoj istoriji. Oni koji su ga doživjeli zauvijek pamte tu strahotu.

Jedan od njih je banjalučki novinar Slavko Podgorelec, koji se prisjeća i potresa koji mu je prethodio, 26. oktobra. Zahvaljujući odluci tadašnjeg rukovodstva skupštine opštine da djeca ne idu u školu ni radnici na posao - spriječen je gubitak velikog broja života, priča Podgorelec. Jer već sutradan zemlja se ponovo zatresla - mnogo razornije i brutalnije.

„Sjećam se dobro, grad je bio obavijen oblakom prašine. Prelazio sam gradski most i prije gradskog mosta osnovna misao je bila ako je Ferhadija srušena, odnosno munara, onda je grad otišao dođavola. I zbilja munara je bila srušena, Gospodska ulica u haosu, tornjevi sa današnje Pivnice i ostalih zgrada bukvalno razbacani, potez od Crkvene do Kastelovog ćoška bio je zagušen ljudima koji su jurili u panici“, sjeća se Slavko Podgorelec.

Ove godine Banjalučani su osjetili dva zemljotresa - u martu, s magnitudom 3,7 i krajem aprila, s magnitudom 4,3 stepena Rihterove skale. Stručnjaci kažu da nije riječ o pojačanoj seizmičkoj aktivnosti. Načelnica Odjeljenja seizmologije u Hidrometeorološkom zavodu RS Snježana Cvijić - Amulić kaže da građani ne treba da strahuju zbog iščekivanja jačih zemljotresa. Oni, objašnjava, treba da budu svjesni gdje žive, da se na trusnom području može očekivati potres, ali kada i kog intenziteta - niko ne može da predvidi.

„Zemljotresi se dešavaju i ta seizmička energija nagomilana se ispoljava na mjestima već postojećih rasjeda“, navodi Snježana Cvijić - Amulić.

Caruje jeftina gradnja

Građani Banjaluke svakako nisu ravnodušni prema zemljotresu - ali ni prema, kako kažu, nebrizi vlasti za njihovu sigurnost. Da li se plaše zemljotresa - pitanje je na koje su spremno odgovarali:

„U biti ne.“

„Naravno. U realnosti čovječanstva oduvijek je postojala elementarna nepogoda.“

„Izvjesno neki strah postoji konstantno od zemljotresa. Ne da se plašim, nego mi unese neku nervozu u organizam kad ga osjetim.“

RSE: Da li Banjaluka vodi dovoljno računa kada je u pitanju neka vrsta urbanističke sigurnosti?

„Ne. Način građenja koji je trenutno prisutan uopšte ne zadovoljava te standarde iz prostog razloga što arhitekte to odrade onako kao treba, ali investitori, odnosno ljudi koji daju novac uvijek stavljaju najlošije materijale.“

„Pa ne znam da li ove nove zgrade imaju uopšte ateste? Stare zgrade možda da, ali nove ništa.“

Nakon potresa ’69. godine doneseni su strogi propisi u vezi sa gradnjom objekata - kaže građevinski inžinjer Miroslav Golić, ali pojašnjava da su se oni poštovali dok je zemljotres bio u sjećanju ljudi. Danas, smatra ovaj inžinjer, caruje jeftina gradnja, ali i neznanje i površnost:

„Recimo da konzola je zabranjena u seizmičkoj zoni devetog stepena - konzola ona klasična, čist balkon. Sad se rade neki simsovi, to se sve izvrće, pada. Ogromni rasponi se rade, velike terase. To je ni na kraj pameti kad se uzme u obzir seizmička zona. Sad ovo što ja gledam oko sebe - to su kule od karata. Takav potres bi sada u Banjaluci napravio kataklizmu.“

Na područjimja u kojima zemljotres može napraviti fatalne posljedice radi se seizmička mikrorejonizacija - utvrđuju se seizmički parametri koji ulaze u statički proračun konstrukcija objekata.

U prostornom planu Banjaluke za period 2008.- 2020. koristi se karta mikrorejonizacije iz 1972. godine. Broj stanovnika i broj objekata u Banjaluci od razornog zemljotresa se gotovo utrostručio. Utisak je, zbog toga, da surova seizmološka lekcija iz 1969. godine nije naučena.