Penzioneri, naročito na Balkanu, sve su siromašnij zbog sve nižih primanja, a države sve teže obezbeđuje, ionako mizerne penzije, zbog budžetskog deficita, izazvanog globalnom krizom što je, u kombinaciji sa nepovoljnim demografskim kretanjima, dovelo penzioni sistem skoro do urušavanja. Maltene, jedan radnik, dolazi na jednog penzionera, dok je optimalan odnos - tri zaposlena prema jednom umirovljeniku.
Zbog toga se razmatraju različite mere, kako bi se koliko-toliko penzioni sistem održao, a penzionerima omogućila veća primanja. Jedan od modela je i drugi stub penzionog osiguranja, koji podrazumeva da zaposleni sami izdvajaju u posebne fondove.
Stoga su mnoge zemlje u centralnoj i istočnoj Evropi (Mađarska, Poljska, Letonija, Litvanija, Estonija, Bugarska, Rumunija, Hrvatska, Makedonija, Slovačka) uvele, kao obaveznu meru ulaganje u privatne penzijske fondove. S druge strane, u razvijenim zemljama, kao što su SAD, Kanada, Nemačka ili Austrija, članstvo u privatnim fondovima je na dobrovoljnoj osnovi.
Međutim, ova reforma je uticala na povećanje budžetskog deficita zato što su se smanjila sredstva u prvom, javnom stubu, jer je deo sredstava iz doprinosa za zaposlene preusmeren na privatno obavezno osiguranje.
To bi dugoročno vodilo, ili povećanju deficita ili smanjenju postojećih penzija. Zbog toga su pojedine zemlje, kao što su Mađarska i Poljska, ukinule drugi stub, a to planira i Bugarska.
Drugi problem je kako raspolagati novcem, prikupljenim u privatnim fondovima, u situaciji kada ne postoji razvijeno finansijsko tržište, kao na Zapadu? Zbog toga su na Balkanu, i zemljama u tranziciji, ovi fondovi uglavnom nastojali da uvećaju kapital kupovinom državnih obveznica, koje Vlade izdaju da bi pokrile sve budžetski deficit, između ostalog, i zbog isplata penzija. Tako je stvoren začarani krug.
Pristalice drugog stuba smatraju, pak, da bi njegovim ukidanjem države samo kratkoročno smanjile deficit, a da bi se na duže staze povećala dugovanja.
Balkanski primeri
Iako je ukidanje ili zamrzavanje drugog penzionog stuba bila česta tema u izbornoj kampanji i mesecima do sastavljanja nove hrvatske Vlade, do toga neće doći. Hrvatski premijer Tihomir Orešković želi da snažnije angažuje penzione fondove sa gotovo 10 milijardi evra u finansiranju velikih infrastrukturnih objekata i kupovini deonici uspešnih državnih preduzeća. Više pojedinosti ima Enis Zebić u tekstu "Mirovinski fondovi u jačanju gospodarske slike?".
I Makedonija je uvela drugi stub penzionog osiguranja. Zorica Apostoloska, dugogodišnja direktorica MAPAS-a, nezavisne institucije za nadzor privatnih penzionih fondova, i jedan od tvoraca drugog stuba osiguranja, kaže da je ova mera veoma važna, naročito na duge staze. Pročitajte intervju sa našom sagovornicom - "Apostoloska: Penzioni sistem neodrživ dugoročno bez drugog stuba".
Racionalizacija penzionog sistema u Srbiji je neophodna ali, u sadašnjoj situaciji, uslova za uvođenje obaveznog privatnog penzijskog osiguranja nema, ocenili su sagovornici RSE. Nakon decenija sigurnog života, srpski penzioneri su danas mahom suočeni sa neizvesnošću, koja je uslovljena i opštom nemaštinom, pa ova tema će verovatno sačekati neka bolja vremena. Detalje donosi Zoran Glavonjić u priči "Penzioni fond kao protočni bojler Vlade".
Federacija BiH ima 400.000 penzionera, Republika Srpska 250.000. Ili, svaki peti stanovnik ovog entiteta je penzioner, a u Federaciji svaki šesti. Broj zaposlenih, koji bi trebalo da izdržavaju one koji su nekada radili je 720.000. Prosečna penzija iznosi 340 konvertibilnih maraka ili 170 eura. U dva entiteta različiti su pristupi reformi penzijskog sistema - navode sagovornici Gordane Sandić-Hadžihasanović u tekstu "Penzioneri odavno na prosjačkom štapu".
U Crnoj Gori, penzije se isplaćuju redovno i na osnovu toga, moglo bi se zaključiti da je penzioni sistem stabilan. Međutim, deo stručne i političke javnosti upozorava na nedopustivo nepovoljan odnos broja zaposlenih i penzionera što, po njima, penzioni sistem čini apsolutno neodrživim. Informaciju više ima Esad Krcić u priči "Nepouzdanost penzionog fonda: Zavisnost o državnom budžetu".
