Komentarišući činjenicu da je crnogorski državni vrh prihvatio sve obaveze koje su bile uslov za pristupanje Crne Gore Savjetu Evrope, a koje obuhvataju i raparaciju žrtava deportacije bosanskih izbjeglica sa crnogorske teritorije 1992. godine u ruke vojsci Radovana Karadžića, advokat Dragan Prelević, koji zastupa porodice ubijenih i oštećenih u ovom slučaju, kaže da mu ta vijest uliva nadu da će pravda konačno biti zadovoljena:
„Imajući u vidu preporuke Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, preporuke Amnesti Internešenela i najnovije preporuke Savjeta Evrope, mislim da će crnogorska Vlada u skladu sa svojim nadležnostima pristupiti reparacijama kroz naknadu štete i kroz utvrđivanje istine i izvinjenje žrtvama ovog zločina koji je jedini zločin u novijoj crnogorskoj istoriji koji je u potpunosti izvršila crnogorska Vlada.“
Prelević pojašnjava da postoji više načina da se porodice žrtava deportacije obeštete i da očekuje da će Vlada ozbiljno shvatiti prihvaćeno obavezu:
„Procesno postoji više načina da se to uradi, to može da bude sudsko ili vansudsko poravnanje. Ono što je najvažnije je da poslije konačno, tačno 15 godina će biti za mjesec dana, da se crnogorska Vlada posveti saniranju posljedica ovog događaja, da se sjedne sa žrtvama i da se pogleda koja su njihova prava i da se tim pravima izađe u susret na način koji odgovara aspektima humanosti, pravnim zahtjevima i mogućnostima države.“
Crna Gora je istovremeno prihvatila obavezu da se o ovome slučaju sprovede efikasna istraga protiv ljudi koji su organizovali deportaciju bosanskih izbjeglica i da se utvrdi njihova krivična odgovornost. Prelević podsjeća da istraga trenutno tapka u mjestu, kao i da je Osnovni sud u Podgorici u dosadašnjim presudama za naknadu štete ignorisao standarde koje sadrži praksa Evropskog suda za ljudska prava:
„Priznaje se samo naknada štete zbog smrti bliskog lica, kao da su oni nastradali u saobraćajnoj nesreći ili nekim drugim slučnim slučajem.“
Prihvatanje uslova Savjeta Evrope, prema mišljenju Aleksandra Zekovića, istraživača slučajeva kršenja ljudskih prava, mogla bi promijeniti tu praksu u ovom i nekim drugim slučajevima:
„Sa druge strane, mislim da prihvatanje ovih uslova treba da ide i korak dalje, da Crna Gora mora da otvori i pitanja koja možda nijesu toliko dovoljno internacionalizovana, a u njih svakako spada i jedno djelotvorno obeštećenje članova familija lica koja su odvedena iz voza u stanici Štrpce. Mislim da i ta epizoda iz naše prošlosti zaista zaslužuje punu društvenu pažnju i konačno da se pristupi relativizaciji života u Bukovici i povratku tamošnjeg stanovništva.“
Slobodan Franović, predsjednik Crnogorskog helsinškog komiteta, takođe smatra da prihvatanje uslova Savjeta Evrope može znatno ubrzati rješavanje slučajeva kršenja ljudskih prava koji neopravdano dugo traju:
„Odnosi se prije svega na rasvijetljavanje slučaja o krivično pravnom smislu, sprovođenje jedne efektivne brze istrage i privođenje pravdi svih osoba koje su odgovorne za kršenje ljudskih prava u tom slučaju i kao drugo tu je završavanje i okončavanje ovih procesa koji se vode po tužbama za nadoknadu štete članova familija žrtava u ovom slučaju.“
Podsjetimo. Crnogorska policija je u proljeće 1992. godine vojnim vlasima Radovana Karadžića deportovala oko stotinu bosanskohercegovačkih izbjeglica civila, od kojih je osamdeset ubijeno u Foči i okolnim logorima. Od decembra 2004. godine porodice deportovanih izbjelica su podnijele 38 tužbi protiv države Crne Gore, a odštetni zahtjevi premašuju 40 miliona eura. Do sada je donešeno petnaestak presuda u podgoričkom Osnovnom sudu, a odobrene naknade koje su se kretale između 20.000 i 90.000 eura advokati oštećenih su ocijenili kao mizerne i uvredljive.
„Imajući u vidu preporuke Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, preporuke Amnesti Internešenela i najnovije preporuke Savjeta Evrope, mislim da će crnogorska Vlada u skladu sa svojim nadležnostima pristupiti reparacijama kroz naknadu štete i kroz utvrđivanje istine i izvinjenje žrtvama ovog zločina koji je jedini zločin u novijoj crnogorskoj istoriji koji je u potpunosti izvršila crnogorska Vlada.“
Prelević pojašnjava da postoji više načina da se porodice žrtava deportacije obeštete i da očekuje da će Vlada ozbiljno shvatiti prihvaćeno obavezu:
„Procesno postoji više načina da se to uradi, to može da bude sudsko ili vansudsko poravnanje. Ono što je najvažnije je da poslije konačno, tačno 15 godina će biti za mjesec dana, da se crnogorska Vlada posveti saniranju posljedica ovog događaja, da se sjedne sa žrtvama i da se pogleda koja su njihova prava i da se tim pravima izađe u susret na način koji odgovara aspektima humanosti, pravnim zahtjevima i mogućnostima države.“
Crna Gora je istovremeno prihvatila obavezu da se o ovome slučaju sprovede efikasna istraga protiv ljudi koji su organizovali deportaciju bosanskih izbjeglica i da se utvrdi njihova krivična odgovornost. Prelević podsjeća da istraga trenutno tapka u mjestu, kao i da je Osnovni sud u Podgorici u dosadašnjim presudama za naknadu štete ignorisao standarde koje sadrži praksa Evropskog suda za ljudska prava:
„Priznaje se samo naknada štete zbog smrti bliskog lica, kao da su oni nastradali u saobraćajnoj nesreći ili nekim drugim slučnim slučajem.“
Prihvatanje uslova Savjeta Evrope, prema mišljenju Aleksandra Zekovića, istraživača slučajeva kršenja ljudskih prava, mogla bi promijeniti tu praksu u ovom i nekim drugim slučajevima:
„Sa druge strane, mislim da prihvatanje ovih uslova treba da ide i korak dalje, da Crna Gora mora da otvori i pitanja koja možda nijesu toliko dovoljno internacionalizovana, a u njih svakako spada i jedno djelotvorno obeštećenje članova familija lica koja su odvedena iz voza u stanici Štrpce. Mislim da i ta epizoda iz naše prošlosti zaista zaslužuje punu društvenu pažnju i konačno da se pristupi relativizaciji života u Bukovici i povratku tamošnjeg stanovništva.“
Slobodan Franović, predsjednik Crnogorskog helsinškog komiteta, takođe smatra da prihvatanje uslova Savjeta Evrope može znatno ubrzati rješavanje slučajeva kršenja ljudskih prava koji neopravdano dugo traju:
„Odnosi se prije svega na rasvijetljavanje slučaja o krivično pravnom smislu, sprovođenje jedne efektivne brze istrage i privođenje pravdi svih osoba koje su odgovorne za kršenje ljudskih prava u tom slučaju i kao drugo tu je završavanje i okončavanje ovih procesa koji se vode po tužbama za nadoknadu štete članova familija žrtava u ovom slučaju.“
Podsjetimo. Crnogorska policija je u proljeće 1992. godine vojnim vlasima Radovana Karadžića deportovala oko stotinu bosanskohercegovačkih izbjeglica civila, od kojih je osamdeset ubijeno u Foči i okolnim logorima. Od decembra 2004. godine porodice deportovanih izbjelica su podnijele 38 tužbi protiv države Crne Gore, a odštetni zahtjevi premašuju 40 miliona eura. Do sada je donešeno petnaestak presuda u podgoričkom Osnovnom sudu, a odobrene naknade koje su se kretale između 20.000 i 90.000 eura advokati oštećenih su ocijenili kao mizerne i uvredljive.
