Nakon što je nekoliko kulturnih institucija Bosne i Hercegovine, sa sjedištem u Sarajevu, zatražilo da im se prizna državni status, uslijedila je burna reakcija iz Republike Srpske. Direktori 7 kulturnih institucija ovog entiteta osudili su tu inicijativu, naglasivši da je riječ o automatizmu, po kojem se institucije iz Sarajeva pozivaju na zakone donesene u ratnim godinama. Dobiju li status državnih, institucije iz Sarajeva i budžetski će se pozicionirati na nivou Savjeta ministara BiH - a bez javne rasprave i konsultacija s kulturnim radnicima iz drugog entiteta - smatraju kulturnjaci RS-a.
Tako se direktor Narodnog pozorišta RS Rade Simović oštro protivi da se, kako kaže, na osnovu pravnog vakuuma bivšim republičkim institucijama BiH naprečac, agresivno i na mala vrata prizna status republičkih. Simović ipak kaže da se dogovori o kulturnoj strategiji BiH trebaju voditi između entitetskih resornih ministarstava i institucija kulture:
“Mi mislimo da mi treba da se dogovorimo o tome šta je od državnog značaja, šta od regionalnoga, šta od opštinskog i da, u skladu s tim, vodimo jednu i programsku i poslovnu politiku, a ne da nam se ona natura odozgo, pod pritiskom direktno sarajevskog kulturnog lobija i međunarodne zajednice i da nam se servira kao gotova stvar, a i da se ta gotova stvar provuče mimo parlamentarne skupštine i na mala vrata.”
Priča o tzv. sarajevskom kulturnom lobiju zapravo je predratna priča o regionalnim nesuglasicama Sarajeva i Banje Luke, u kojoj su predstavnici banjalučkih institucija smatrali da su finansijski inferiorni u odnosu na glavni grad tadašnje republike Bosne i Hercegovine. Nakon rata, priča se preselila u entitete, te i u kulturu umiješala Dejtonski mirovni sporazum, nadležnosti entiteta i, naravno, finansiranje institucija. Direktor Narodnog pozorišta u Sarajevu Gradimir Gojer kaže da reakcija institucija iz RS nije na mjestu, smatrajući da ono što je tradicijski obilježeno i čiji je kvalitet ubjedljiv - mora da dobije i određeno mjesto:
“Ja mislim da se ovdje radi o tradicijski utemeljenim institucijama, jednistvenim institucijama u državi BiH i, jednostavno, institucijama koje ne postoje nigdje drugo nego samo u Sarajevu. Dakle, takav tip institucija je gajen godinama na državnom nivou i mislim da im pripada državna skrb u ovom trenutku. Smatram da treba učiniti sve da i neke institucije iz RS koje zadovoljavaju kriterije ove logike, dakle i tradicijskog i kvalitetnog karaktera, također mogu ići na državni nivo.”
Kulturnjaci iz RS zamjeraju kolegama iz drugog entiteta i to što, kako tvrde, isključivo federalne institucije nastoje podići na nivo državnih. Oni ističu da se zahtjevi institucija iz Sarajeva trebaju kandidovati preko Parlamentarne skupštine BiH. Direktor Narodne i univerzitetske biblioteke Ranko Risojević podsjeća da kultura nije definisana Dejtonskim mirovnim sporazumom, odnosno da je entitetima i kantonima ostavljeno da urede taj prostor:
“RS je to uredila, mislim da Federacija nije uredila i oni pribjegavaju, kao i u nekim sličnim slučajevima, da je najlakše tada, umjesto da urede taj svoj prostor, da se nametnu kao centralni za BiH.”
Direktor Narodnog pozorišta Tuzla Milenko Iliktarević smatra da treba donijeti kriterije na nivou države koja kulturna institucija može dobiti status državne:
“I onda ćemo na osnovu tih kriterijuma držati se u paralamentu, normalno, jer mora sve što ide u budžet mora proći paralament. Držat ćemo se toga što paralament donese.”
Uvažavajući stavove predstavnika bh. kulturnih institucija, teško je procijeniti da li će kultura biti izuzetak bosanskohercegovačkih pravila po kojima politika diktira sve, ili će dati primat zdravom razumu i profesionalnosti. Milenko Iliktarević:
“Ali mi se smuči kad moramo ganjati nacionalni ključ u svemu. To je ono katastrofa - onda tu na drugom mjestu podobnost, na trećem mjestu sposobnost. Tako idemo deset godina unazad i propadamo.”
Tako se direktor Narodnog pozorišta RS Rade Simović oštro protivi da se, kako kaže, na osnovu pravnog vakuuma bivšim republičkim institucijama BiH naprečac, agresivno i na mala vrata prizna status republičkih. Simović ipak kaže da se dogovori o kulturnoj strategiji BiH trebaju voditi između entitetskih resornih ministarstava i institucija kulture:
“Mi mislimo da mi treba da se dogovorimo o tome šta je od državnog značaja, šta od regionalnoga, šta od opštinskog i da, u skladu s tim, vodimo jednu i programsku i poslovnu politiku, a ne da nam se ona natura odozgo, pod pritiskom direktno sarajevskog kulturnog lobija i međunarodne zajednice i da nam se servira kao gotova stvar, a i da se ta gotova stvar provuče mimo parlamentarne skupštine i na mala vrata.”
Priča o tzv. sarajevskom kulturnom lobiju zapravo je predratna priča o regionalnim nesuglasicama Sarajeva i Banje Luke, u kojoj su predstavnici banjalučkih institucija smatrali da su finansijski inferiorni u odnosu na glavni grad tadašnje republike Bosne i Hercegovine. Nakon rata, priča se preselila u entitete, te i u kulturu umiješala Dejtonski mirovni sporazum, nadležnosti entiteta i, naravno, finansiranje institucija. Direktor Narodnog pozorišta u Sarajevu Gradimir Gojer kaže da reakcija institucija iz RS nije na mjestu, smatrajući da ono što je tradicijski obilježeno i čiji je kvalitet ubjedljiv - mora da dobije i određeno mjesto:
“Ja mislim da se ovdje radi o tradicijski utemeljenim institucijama, jednistvenim institucijama u državi BiH i, jednostavno, institucijama koje ne postoje nigdje drugo nego samo u Sarajevu. Dakle, takav tip institucija je gajen godinama na državnom nivou i mislim da im pripada državna skrb u ovom trenutku. Smatram da treba učiniti sve da i neke institucije iz RS koje zadovoljavaju kriterije ove logike, dakle i tradicijskog i kvalitetnog karaktera, također mogu ići na državni nivo.”
Kulturnjaci iz RS zamjeraju kolegama iz drugog entiteta i to što, kako tvrde, isključivo federalne institucije nastoje podići na nivo državnih. Oni ističu da se zahtjevi institucija iz Sarajeva trebaju kandidovati preko Parlamentarne skupštine BiH. Direktor Narodne i univerzitetske biblioteke Ranko Risojević podsjeća da kultura nije definisana Dejtonskim mirovnim sporazumom, odnosno da je entitetima i kantonima ostavljeno da urede taj prostor:
“RS je to uredila, mislim da Federacija nije uredila i oni pribjegavaju, kao i u nekim sličnim slučajevima, da je najlakše tada, umjesto da urede taj svoj prostor, da se nametnu kao centralni za BiH.”
Direktor Narodnog pozorišta Tuzla Milenko Iliktarević smatra da treba donijeti kriterije na nivou države koja kulturna institucija može dobiti status državne:
“I onda ćemo na osnovu tih kriterijuma držati se u paralamentu, normalno, jer mora sve što ide u budžet mora proći paralament. Držat ćemo se toga što paralament donese.”
Uvažavajući stavove predstavnika bh. kulturnih institucija, teško je procijeniti da li će kultura biti izuzetak bosanskohercegovačkih pravila po kojima politika diktira sve, ili će dati primat zdravom razumu i profesionalnosti. Milenko Iliktarević:
“Ali mi se smuči kad moramo ganjati nacionalni ključ u svemu. To je ono katastrofa - onda tu na drugom mjestu podobnost, na trećem mjestu sposobnost. Tako idemo deset godina unazad i propadamo.”
