Bosanskohercegovački entitet Republika Srpska defileom ulicama Banjaluke je obilježio Dan RS, praznik koji je Ustavni sud Bosne i Hercegovine tri puta proglasio neustavnim.
Praznik je obilježen pod okom Tužilaštva BiH, uz osude Evropske unije i Ambasade Sjedinjenih Država u BiH.
U defileu održanom 9. januara u administrativnom centru ovog bh. entiteta, nalazili su se između ostalih predstavnici Policije RS, entitetskih javnih službi, demobilisani pripadnici Vojske RS, studenti, ali i pripadnici ogranka ruske bajkerske grupe "Noćni vukovi" u RS, poznate po podršci Kremlju.
"Noćni vukovi" su i prethodnih godina učestvovali u defileu povodom 9. januara.
Među okupljenim građanima mogle su se vidjeti srpske i ruske zastave, druga nacionalna obilježja, ali i zastave sa likom ruskog predsjednika, Vladimira Putina.
Noćni vukovi i zastave s Putinom na neustavnom obilježavanju Dana Republike Srpske
Među zvanicama koje su posmatrale defile, sem entitetskog rukovodstva predvođenog predsjednikom RS Miloradom Dodikom i članicom Predsjedništva BiH, Željkom Cvijanović, istaknuto mjesto je imao ruski ambasador u BiH, Igor Kalabuhov.
Tu je bila i delegacija iz Srbije, predvođena predsjednikom Narodne skupštine Srbije, Vladimirom Orlićem.
Predsjednik Srbije, Aleksandar Vučić, dan ranije je Dodiku poslao pismo kojim mu čestita Dan RS. On nije bio prisutan u Banjaluci, ali zato jeste njegov sin Danilo Vučić.
Zvaničnici Srbije i RS o 'neraskidivim vezama'
Dok se obilježavao Dan RS, u Banjaluci su se sreli i zvaničnici iz Srbije i RS.
Predsjednik Vlade Vojvodine Igor Mirović i premijer RS Radovan Višković saglasili su se u Banjaluci "da su veze između Srbije i RS neraskidive", prenio je Biro za odnose s javnošću vojvođanske Vlade. Oni su tokom sastanka 9. januara najavili da će "intenzivno nastaviti sa jačanjem privrednih i svih drugih odnosa".
"Vojvodina je posvećena saradnji sa RS. Uz podršku predsednika (Srbije Aleksandra) Vučića, mi na delu pokazujemo zajedništvo i solidarnost sa našim narodom", rekao je Mirović.
Mirović je u delegaciji Srbije koja je 8. januara u Banjaluci prisustvovala svečanoj akademiji i prijemu povodom Dana RS.
U Banjaluci je i potpredsjednik Vlade Srbije i ministar odbrane Miloš Vučević, koji se 9. januara sastao sa predsednikom Skupštine Republike Srpske Nenadom Stevandićem.
Vučević je ocijenio da je susret "značajan za dalje unapređenje saradnje Srbije i Republike Srpske", navodi se u saopštenju Vlade Srbije.
Obilježavanje Dana RS je protivzakonito, jer je nepoštivanje odluka Ustavnog suda BiH krivično djelo, za koje je propisana zatvorska kazna do pet godina.
Ustavni sud BiH je posljednji put o ovom danu odlučivao 29. marta 2019. godine, kada je osporio Zakon o danu RS, koji je 2016. usvojila entitetska Narodna skupština.
Tada je zakonska odredba o 9. januaru kao Danu RS poništena, te je ona prestala da važi.
Iz Tužilaštva BiH za Radio Slobodna Evropa (RSE) je rečeno da oni zajedno sa partnerskim agencijama za provođenje zakona prate sve aktivnosti koje se održavaju 9. januara, koje bi mogle imati "elemente kaznenih djela".
Povodom 9. januara, Milorad Dodik, predsjednik RS, odlikovao je razne pojedince i institucije, a najviše odlikovanje je dobio mađarski premijer, Viktor Orban.
Orden Republike Srpske na ogrlici će kasnije biti uručen Orbanu, koji nije bio prisutan u Banjaluci.
Godinu dana ranije, u jeku ruske invazije u Ukrajini, isto odlikovanje Dodik je uručio ruskom predsjedniku, Vladimiru Putinu.
Skupština srpskog naroda u BiH je 9. januara 1992. u Sarajevu donijela Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda BiH, kao nezavisne cjeline unutar Bosne i Hercegovine, te vlasti u RS obilježavaju taj datum kao dan osnivanja Republike Srpske.
U donošenju deklaracije nisu učestvovali predstavnici Bošnjaka i Hrvata. Ova dva naroda na 9. januar gledaju kao na početak rata u Bosni i Hercegovini, te početak etničkog čišćenja, ratnih zločina i genocida nad nesrpskim stanovništvom.
EU, SAD i Velika Britanija protiv obilježavanja
Portparol Evropske unije (EU), Peter Stano, istakao je da je proslava 9. januara za EU nezakonita, te je podsjetio da je Ustavni sud BiH već donio odluku da to obilježavanje nije u skladu sa državnim Ustavom.
Stano je rekao da EU "naglašava potrebu da svi akteri u BiH poštuju suverenitet, teritorijalni integritet, ustavni poredak, uključujući i odluke Ustavnog suda".
Dodao je da svaka akcija protivna ovim principima može dovesti "do ozbiljnih posljedica", te da se svi politički akteri u zemlji trebaju suzdržati od provokativne retorike i djelovanja.
Ovo se posebno odnosi na aktere u RS, koji, kako navodi Stano, "dovode u pitanje suverenitet, teritorijalni integritet i jedinstvo zemlje".
SAD očekuju da pravosudne institucije provedu istragu u svakom slučaju kršenja zakona povezanom sa proslavom Dana RS 9. januara.
Iz Ambasade SAD je saopšteno da "problem ne leži u proslavi praznika, nego u odluci da to bude devetog januara".
Dodali su da je SAD ranije reagovao na antidejtonska djelovanja, te da neće oklijevati da to učine i ubuduće.
"Ko god ne poštuje odluke Ustavnog suda Bosne i Hercegovine iz 2015. i 2019. godine podriva vladavinu prava i potencijalno čini krivično djelo", saopštila je ambasada Ujedinjenog Kraljevstva u Bosni i Hercegovini.
Dodali su da je stav ove zemlje o obilježavanju 9. januara kao Dana Republike Srpske jasan i konzistentan. Navode da odabir ovog specifičnog datuma daje prednost jednoj etničkoj grupi u odnosu na druge i krši nekoliko odredbi Ustava Bosne i Hercegovine, posebno onih koje se odnose na zabranu diskriminacije.
"Zastrašivanje povratnika ili manjinskih zajednica je neprihvatljivo bilo gdje da se ono desi i odgovorne vlasti moraju djelovati kako bi iste spriječili. Stabilna i prosperitetna BiH treba biti izgrađena na poštivanju, saradnji i zajedničkim vrijednostima", zaključili su u saopštenju.
