Više od polovine svjetske populacije danas živi u urbanim područjima. Koncentracijom stanovništva u gradovima i urbanizacijom, s jedne strane, ubrzan je ekonomski razvoj na mnogo načina, ali sa druge kreirani su brojni ekološki problemi. Zašto?
Jedan takav problem je stvaranje efekta urbanih ostrva vrućine koji nastaje kada povećanje temperature izaziva gradnja u okruženju.
Preciznije, 'ostrvima vrućine' se nazivaju urbanizovana područja koja bilježe više temperature od ostalih dijelova teritorije. Strukture kao što su zgrade, putevi i druga infrastruktura absorbuju i emituju toplotu sunca više od prirodnih pejzaža, šume i vodenih površina.
Jedan od najočiglednijih primjera ostrva vrućine je centar grada New Yorka, gdje su temperature više nego u ruralnim područjima koja ga okružuju.
Prema podacima Agencije za zaštitu okoliša u SAD, godišnje temperature vazduha u gradu od milion stanovnika mogu biti 1 do 3 stepena Celzijusa više od okruženja.
"Višak topline" takođe doprinosi efektu urbanih ostrva vrućine. Ljudi i njihovi uređaji, automobili i fabrike, uvijek troše energiju, bilo da trče, voze ili jednostavno žive svoj svakodnevni život. Energija koju ljudi sagore obično se izbacuje u obliku toplote. A ako u jednom urbanom, gusto naseljenom prostoru ima mnogo ljudi, to znači i mnogo izbačene toplote u vazduhu.
'Ostrva vrućine' mogu gradove učiniti manje pogodnima za život i povećati rizik od zdravstvenih komplikacija povezanih s toplinom.
Naučnici su odavno primijetili da su lokalne temperature u gradovima više od onih u okolnim ruralnim zonama zbog razlika u pokrivenosti zemljišta, urbane geometrije i toplote koja se oslobađa zbog ljudske aktivnosti.
Ako su temperature vazduha već povišene, ostrva vrućine u gradovima postaju više nego neprijatna, mogu da dovedu do trajnih negativnih uticaja na ljude i ekonomiju.
Ostrva vrućine takođe vode ka povećanoj potrošnji energije i rastu troškova dok stanovnici pokušavaju da se rashlade električnim uređajima.
Jedan od glavnih razloga stvaranja efekta vrućih ostrva je činjenica da su ostavljene male površine gole zemlje i vegetacije u urbanim područjima. To znači da manje energije odlazi na isparavanje vode, da se odbija manje sunčeve energije i da se akumulira više toplote u zgradama i na tlu u urbanim područjima nego u ruralnim.
Koliko ostrva vrućine doprinose klimatskim promjenama?
Kroz istoriju, većina dokumentovanih zapisa o mjerenju temperature dostupna meteorolozima uglavnom je zabilježena u gradovima, ali su stanice za mjerenje smještene u parkovima i otvorenim prostorima koji su manje pogođeni urbanističkim promjenama.
Jedna studija se bavila time koliko efekat ostrva vrućine doprinosi dugoročno porastu temperatura. U obzir se uzimao prosjek manjih i većih urbanih ostrva vrućine. Manja ostrva vrućine se odnose na noći sa više vjetra dok su veća ostrva vrućine mirne noći u kojima do izražaja dolazi efekat pregrijavanja urbanih zona.
Kako je zabilježila studija, koju prenosi portal MetLink, britanskog Kraljevskog meteorološkog društva, trendovi u oscilaciji temperature u istorijskim dokumentima u prosjeku su bili gotovo jednaki kao i oni u ruralnim područjima.
U posljednjih nekoliko decenija, satelitski podaci pridodati su rezultatima koji su dostupni meteorolozima.
Nedavne studije su potvrdile da efekat uzrokovan urbanizacijom i korištenjem zemljišta na globalni porast temperature zanemariv, što se odnosi na prosjek u hemisferi i kontinuitetu.
"Učinci urbanizacije i korištenja zemljišta nisu relevantni za primijećeno rašireno zagrijavanje okeana. Sve više dokaza ukazuje na to da učinci urbanih ostrva vrućine takođe utiču na padavine, oblake i dnevni temperaturni raspon", stoji u studiji.
Kako klimatske promjene utiču na urbane zone?
Urbana područja su naročito ranjiva na klimatske promjene, a kako se svijet sve više urbanizuje, sve više ljudi će postati podložni klimatskim uticajima i ekstremnim vremenskim uslovima.
Trenutno se dosta istraživanja bavi razumijevanjem urbane mikroklime i pronalaženjem načina da se gradovi projektuju i grade kako bi se umanjio učinak klimatskih promjena. Ovo se djelimično može postići smanjenjem prostora urbanih ostrva vrućine i iznalaženjem načina da se hladi unutrašnjost zgrada.
Seljenje ljudi u gradove koje se iz godine u godinu raste ima dva kombinovana učinka. Prvo, to znači da je više ljudi izloženo negativnim uticajima ostrva vrućine. Drugo, kako gradovi postaju sve veći i gušće naseljeni, intenzitet ostrva vrućine će se povećavati.
Na primjer u Sjedinjenih Država, trenutno je manje od pet posto kopnene površine Amerike urbanizirano, ali više od 80 posto stanovništva živi u gradovima.
Istovremeno, ekstremne vrućine sve su češće u većim gradovima širom SAD, ali i svijeta. Prosječni Amerikanac prešao bi sa tri toplotna talasa godišnje tokom 1980-ih na pet toplotnih talasa godišnje tokom 2010-ih.
Evropa u iščekivanju 46 °C
U nekim gradovima učestalost toplotnih talasa je bila ozbiljnija, na primjer, stanovnici Mamija, Florida; New Orleans, Louisiana, između ostalih, sada doživljavaju više od osam dodatnih toplotnih talasa godišnje. Trajanje i intenzitet perioda ekstremne vrućine takođe se povećao u posljednjih 40 godina, piše portal Resources for the Future.
Ima li rješenja za 'ostrva vrućine'?
"Ovo je nova era razmišljanja o infrastrukturi, renoviranju i rekonstrukciji", rekla je Marta Segura, glavna službenica za grijanej u Los Angelesu, za Axios. "Jer iako smo govorili o klimi i prilagođavanju klimatskim uslovima, imamo priliku da brzo kreiramo kratkoročna rješenja za spašavanje života i zaštitu javnog zdravlja."
Ali, piše Axios, prilagođavanje i ublažavanje učinka klimatskih promjena može ograničeno da doprinese rješavanju ukupnog problema, visokim temperaturama koje opstaju danima.
"Promjene u izgrađenom okolišu mogu ohladiti stambene četvrti, ali sve dok globalne temperature ne prestanu da rastu, stanovnici gradova suočavaće se sa sve većim izazovima kako bi ostali sigurni tokom perioda ekstremne vrućine", stoji u izjavi više analitičarke Climate Centrala Jennifer Brady.
Jedna popularna inovacija u borbi protiv ekstremnih vrućina je specijalna farba za fasade koja odbija toplinu Sunca nazad u atmosferu ne absorbujući je.
Od pomoći je i sadnja više drveća, koje pruža sjenu, ali i daje čistiji vazduh.
Sveobuhvatna strategija, iz prijedloga Smart Surfaces Coalition iz Baltimora, još je u fazi razvoja, ali (u idealnom slučaju) omogući će reflektujuće krovove i puteve, solarne ploče, drveće i zelenilo, biološke pločnike za kanalisanje kišnice, pa čak i "urbane livade" ili centralne zone gdje je pokošena trava zamijenjena nekultivisanim domaćim travama i zelenilom.
Facebook Forum