Usred kritika EU Orban na turneji na Zapadnom Balkanu

Pravi prijatelj i pouzdan partner.

Ovako je mađarskog premijera Viktora Orbana opisao predsednik Srbije Aleksandar Vučić u objavi na Instagram nalogu, gde je 19. juna podelio zajedničke fotografije.

Orban i Vučić su 20. juna prisustvovali otvaranju zajedničke sednice vlada Srbije i Mađarske u Paliću, mestu na severu Vojvodine.

Orban je u poseti Srbiji u okviru turneje na Zapadnom Balkanu.

Prethodno je boravio u Albaniji i Crnoj Gori, a u planu je i poseta Bosni i Hercegovini.

Ipak, najbliže veze u regionu Orban održava sa predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem i predsednikom bh. entiteta Republike Srpske Miloradom Dodikom.

Istovremeno, Vlada Mađarske, zemlje članice EU i NATO, suočava se sa kritikama Brisela zbog nedostataka u oblasti borbe protiv korupcije i vladavine prava.

U maju je blokirala novu tranšu EU za vojsku Ukrajine.

Ujedno odbija da šalje vojnu pomoć Ukrajini i kritikuje sankcije Evropske uniji prema Moskvi, dok Orban uprkos invaziji održava bliske veze sa Rusijom.

"Orban vidi Zapadni Balkan kao multiplikator sile za svoju moć u EU", ocenio je u izjavi za Radio Slobodna Evropa Kurt Basener (Bassuener), iz Saveta za politiku demokratizacije sa sedištem u Berlinu.

On ističe da Orban Zapadni Balkan koristi i kao svoju polugu sa Zapadom i njegovim partnerima na drugim mestima, kao što su Rusija i Kina.

Sporazumi iz odbrane i energetike

Na zajedničkoj sednici 20. juna Srbija i Mađarska su potpisale sporazume u oblasti odbrane i unutrašnjih poslova, kao i za izgradnju novog naftovoda i osnivanje zajedničke firme za trgovinu gasom.

Dve zemlje imaju formiran i Strateški savet za saradnju dve zemlje.

Novim naftovodom sa Mađarskom Srbija bi trebalo da se priključi na ruski naftovod "Družba" i tako nadomesti to što zbog sankcija EU od decembra 2022. ne može da uvozi rusku naftu preko hrvatskog naftovoda JANAF.

Zajedničku firmu za trgovinu gasom osnovaće javno preduzeće Srbijagas i mađarska MVM Grupa.

Srbijagas sa ruskim Gaspromom, prema oceni Sekretarijata Energetske zajednice, regulatornog tela Evropske unije, drži monopol na tržištu gasa u Srbiji.

SVM: 'Jedni drugima najbliži'

"Običan narod kaže - na koga ćeš da se osloniš ako ne na komšiju, svakako smo jedni drugima najbliži", ovim rečima saradnju Srbije i Mađarske u izjavi za RSE ilustruje Elvira Kovač, poslanica Saveza vojvođanskih Mađara (SVM).

SVM je sestrinska politička stranka Orbanovom Fideszu, i zastupa interese mađarske zajednice u Srbiji. Ujedno je i koalicioni partner vladajuće Srpske napredne strane (SNS).

Zajedničke sednice vlade Srbija i Mađarska održavaju se od 2014. godine. Do sada je bilo šest takvih sednica.

Kovač, koja je ujedno i predsednica skupštinskog odbora za evrointegracije Srbije, je ocenila da su odnosi dve susedne države na istorijskom nivou.

"Pošto nam je prošlost bila opterećena mnogo, izuzetno je značajno što su u modernoj istoriji su odnosi zaista na najvišem mogućem nivou", rekla je Kovač.

Kovač je za RSE navela da veruje da će Mađarska proširenje EU na države Zapadnog Balkana sigurno staviti kao jedan od prioriteta tokom svog predsedavanja u drugoj polovini 2024.

Orban u fokusu zapada zbog veza sa Putinom

Od početka ruske invazije na Ukrajinu u februaru 2022. godine, Mađarska se držala dvosmislenih stavova po pitanju rata. Orban je osuđivao rusku agresiju, ali i dalje održava bliske odnose sa Rusijom.

U februaru je poručio da će održati veze za Moskvom i tražio da i drugi saveznici urade isto.

"Mađarska vlada ne smatra realnom sugestiju da je Rusija pretnja po bezbednost Mađarske ili Evrope", rekao je Orban 18. februara u svom redovnom obraćanju o stanju nacije.

Mađarski premijer, koji gaji bliske veze sa Putinom iz perioda pre rata, takođe je odbijao da pošalje oružje u Ukrajinu poput drugih članica EU, tražeći umesto toga prekid vatre i mirovne pregovore.

Kao uzrok visoke inflacije u Mađarskoj okrivio je sankcije EU protiv Rusije.

Vlasti u Kijevu su 19. juna optužile Budimpeštu da im blokira pristup ratnim zarobljenicima, koje je Rusija predala Mađarskoj nakon intervencije Ruske pravoslavne crkve, bez znanja ukrajinskih vlasti.

Reagovala je Evropska komisija. Portparol EU Peter Stano je 19. juna naveo da će Mađarska morati da objasni svoje učešće u oslobađanju ukrajinskih zarobljenika i da treba da komunicira sa ukrajinskom vladom po tom pitanju.

Poruke iz Tirane i Podgorice

Prva država koju je mađarski premijer posetio u okviru svoje posete državama Zapadnog Balkana bila je Albanija.

Na svom Fejsbuk i Instagram nalogu, Orban je podelio snimke i fotografije tokom svoje posete Albaniji, gde se 16. juna sastao sa premijerom te zemlje Edijem Ramom.

Album sa fotografijama i snimcima nazvao je "alabansko-mađarski vrhunac".
U objavi je naveo da se države Zapadnog Balkana moraju što je pre moguće priključiti Evropskoj uniji "ako želimo da živimo u mirnoj i razvijenoj Evropi".

"Dosta sa praznim rečima, vreme je da se stane na pedalu", naveo je Orban.

O Orbanovoj poseti Crnoj Gori 16. i 17. juna malo toga se zna. Lokalni mediji su pisali da je osim u Podgorici bio i u Tivtu.

Ono što je poznato to je da se sastao sa predsednikom Crne Gore Jakovom Milatovićem.

Milatović je na svom Tviter nalogu podelio zajedničku fotografiju sa Orbanom uoči fudbalske utakmice između Crne Gore i Mađarske u okviru kvalifikacija za Evropsko prvenstvo u fudbalu.

"Prijateljski razgovor sa premijerom Mađarske Viktorom Orbanom" uoči fudbalske utakmice", napisao je Milatović uz fotografiju.

Naveo je da Crna Gora i Mađarska nastavljaju da jačaju bilateralnu saradnju i saradnju u okviru NATO-a kao i da je "uveren da će Crna Gora imati podršku Mađarske da bude naredna članica EU.

Podrška Dodiku

Nakon Albanije, Crne Gore i Srbije, na Orbanovoj agendi najavljena je Bosna i Hercegovina (BiH).

Njegovu posetu zakazanu za 22. jun potvrdio je ministar spoljnih poslova BiH Elvedin Konaković 19. juna.

Osim Sarajeva, planirana je i poseta Banja Luci.

Predsednik bh. entiteta Republike Srpske, Milorad Dodik, je ranije najavio da će Orban posetiti Banja Luku gde će imati sastanke sa političkim predstavnicima tog bh. entiteta.

Orban se sa Dodikom susreo i u Beogradu u aprilu, tokom prikaza vojnih sposobnosti Srbije.

Održavaju bliske veze, pa je tako mađarski premijer podržao Dodika u septembru 2022. u kampanji za predsednika Republike Srpske i tom prilikom ovaj entitet u Bosni i Hercegovini nazvao "počasnim susedom".

U novembru 2021. godine Orban je privatno posetio Dodika u njegovom rodnom selu Bakinci kod Banja Luke.

U decembru iste godine mađarska vlada se usprotivila uvođenju sankcija Evropske unije Miloradu Dodiku, kako je to predložila Nemačka.

Dodik je pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država (SAD) i Velike Britanije zbog koruptivnih aktivnosti, pokušaja urušavanja Dejtonskog sporazuma i ugrožavanja stabilnosti BiH i cele regije.

U isto vreme, Dodik je redak političar na Zapadnom Balkanu koji održava bliske odnose sa Kremljom i nakon invazije.

Blizak odnos Dodika i Orbana oslikava i najava mađarskog premijera koji je 2021. najavio finansijsku pomoć Republici Srpskoj u iznosu od 100 miliona evra. Više od trećine tog iznosa (35 miliona evra) namenjena je poljoprivrednicima.

Republika Srpska je takođe u decembru 2022. uzela kredit od 110 miliona dolara kod Izvozno-uvozne banke Mađarske (EXIM), kako bi namirila stare dugove.

Prijateljstvo Orbana i Vučića

Lideri Srbije i Mađarske godinama unazad neguju dobre odnose.
Vučić je Orbana u više navrata nazvao "velikim prijateljem Srbije", a odnose Srbije i Mađarske ocenjivao kao "najbolje u istoriji".

Orban je Vučića nazvao "istorijski najvećim prijateljem Mađarske" tokom drugog trilateralnog Samita Mađarske, Srbije i Austrije u novembru 2022. u Beogradu.

Orban je 22. aprila bio gost na prikazu vojnih sposobnosti Srbije na vojnom aerodromu u Batajnici.

Orban je i nosilac Ordena Republike Srbije na na velikoj ogrlici, koji mu je u septembru 2022. u Beogradu lično uručio Vučić.

’Podrška neliberalnim demokratama’

Orban je Vučićev najveći navijač u EU, a snažno podržava, čak i finansijski Dodika koji ima separatističke tendencije u odnosu na Bosnu i Hercegovinu, ocenio je za RSE Kurt Basener (Bassuener), iz Saveta za politiku demokratizacije sa sedištem u Berlinu.

Uz to, dodao je, da ne treba zanemariti uticaj, čak i kontrolu, mađarskih medija i drugih kompanija koje su tesno povezane sa Orbanom i regionu.

"Orban podržava proces proširenja oslobođen (evropskih) vrednosti koji bi omogućio ’neliberalnim demokratama’ (izraz koji sam Orban koristi) i hibridnim režimima da se pridruže EU i tako mu pomognu da izgradi neliberalni blok unutar Unije", rekao je Basener.

Uticaj Orbana na Zapadni Balkan ocenio je kao „dalekosežan i poguban“.

"Tužan deo je što su mu deklarativni eksponenti liberalne demokratije u EU i šire na Zapadu ostavili toliko otvorenog prostora – što je slučaj i sa geopolitičkim izazivačima poput Rusije i Kine", podvukao je Basener.

'Potez da sačuva svoj imidž’

Za Asju (Asya) Metodievu, istraživačicu Instituta za međunarodne odnose sa sedištem u Pragu, Orban je „očajan u nameri da popravi svoj imidž“, te mu je zbog toga važno jačanje uticaja na Zapadnom Balkanu.

"On (Orban) gubi prijatelje na drugim stranama, pa je pokazivanje uticaja u regionu od velikog značaja. On želi da prikaže Mađarsku kao faktor na Balkanu i da pokaže EU da Mađarska ima šta da kaže", ocenila je Metodieva.

"Treba da budemo veoma kritično prema mađarskoj agendi u regionu, jer je ona štetna", navela je Metodieva za RSE.

Dodala je da Mađarska pristupa Zapadnom Balkanu „kroz kampanje polarizacije i poslovne veze koje često uključuju korupcione šeme“.

"U svom antagonističkom maniru, mađarski premijer Viktor Orban pokušava da prikaže Zapadni Balkan kao žrtvu Brisela i sporog procesa pristupanja", podvukla je Metodieva.

Ona veruje da sa planiranim predsedavanjem Mađarske Evropskom unijom u drugoj polovini 2024. Orban takođe stremi ka tome da ojača spoljnopolitičku agendu Mađarske.

Tačke sporenja Orbana sa Briselom

U više od jedne decenije na vlasti, mađarski premijer Viktor Orban imao je mnogo žučnih sukoba s EU i njenim izvršnim rukovodstvom, Evropskom komisijom, najvećim delom u oblasti vladavine prava.

Kritike iz Brisela su išle na račun ograničavanja prava migranata u Mađarskoj i pooštravanje državne kontrole nad nevladinim organizacijama, akademicima, medijima i sudovima.

Mađarska je, uz Poljsku, jedina članica EU koja zaostaju u dobijanju sredstava, usled dugogodišnjih kritika Evropske komisije da njihove vlade nanose štetu demokratiji i vladavini prava.

EU je blokirala milijarde evra za Mađarsku iz svojih fondova u decembru 2022, insistirajući na reformama i borbi protiv korupcije.