Dva protesta održana u avgustu u Beogradu protiv Europrajda sem crkvene ikonografije zajedničko su imali i otvoreno isticanje simbola ruske invazije na Ukrajinu.
I dok organizatori zahtevaju ograđivanje crkve od izjava koje pozivaju na nasilje protiv LGBT zajednice, pojedini crkveni predstavnici kao primer ispravnog odnosa prema toj zajednici navode onaj koji uspostavljen u Rusiji Vladimira Putina.
Pozivanje ultradesničara na veze sa Rusijom
Damnjan Knežević, iz ultradesničarske organizacije Narodne patrole, jednog od organizatora skupova protiv Evroprajda u Srbiji, navodi da je podrška stigla od pet episkopa Srpske pravoslavne crkve (SPC).
"Na kraju, najveći blagoslov stigao je od ruskog patrijarha Kirila", tvrdi Knežević u izjavi za Radio Slobodna Evropa (RSE), bez navođenja detalja gde je takav evenutalni blagoslov izrečen ili upućen.
Iz same Ruske pravoslavne crkve potvrda tako nečeg nije objavljena. Iz Patrijaršije SPC nisu odgovorili na upit RSE o Kneževićevim navodima do zaključenja ovog teksta.
Kneževićeva organizacija je prepoznatljiva po antimigrantskim akcijama i veličanju ratnih zločinaca.
Na pitanje o podršci iz Rusije, Damnjan Knežević iz desno orijentisanih Narodnih patrola odgovara da, osim blagoslova ruskog patrijarha, nisu dobili nikakvu finansijsku podršku Ruske pravoslavne crkve ili ruskih institucija i zvaničnika.
"Niko iz Rusije nama nije pomogao finansijski, niti smo mi tražili finansijsku pomoć. Mi sami sebe finansiramo, ponekad nam pomogne neko iz dijaspore, od naših ljudi, to bude po 100-200 evra", kaže Knežević.
Koje parlamentarne stranke u Srbiji su za zabranu Prajda?
Izjave vladike Nikanora
Na događajima među istaknutim govornicima bio je i vladika Nikanor, predstavnik SPC iz Banata.
Na poslednjem skupu u Beogradu 28. avgusta, Nikanor je ruskog predsednika Vladimira Putina nazvao "carem planete" i primerom odnosa prema LGBT zajednici.
Rusija, sa dugom istorijom politike protiv LGBT zajednice, planira da pooštri postojeću regulativu iz 2013. protiv širenja informacija o takozvanim netradicionalnim stilovima života.
Kontroverzni ruski zakon o takozvanoj gej propagandi na snazi je gotovo deceniju, a izazvao je oštre kritike međunarodnih organizacija za ljudska prava, poput Human Rights Watch-a.
Na društvenim mrežama se 11. avgusta pojavio video snimak na kome vladika SPC Nikanor tokom obraćanja, između ostalog, navodi i da bi protiv organizatora Europrajda "upotrebio oružje da ga ima".
Zbog toga su aktivisti protiv njega podneli prijavu, a slučaj je i dalje u postupanju.
Pozivi SPC na ograđivanje od spornih izjava
Koordinator Europrajda, Goran Miletić, ocenjuje za RSE da bi SPC morala da se ogradi od izjava crkvenih velikodostojnika koji pozivaju na nasilje prema LGBT osobama.
"Teško možemo očekivati od crkve da oni imaju neki afirmativan stav, makar za sad u ovom istorijskom trenutku. Ono što možemo očekivati od crkve jeste da jasno osudi nasilje, da jasno osudi bilo kakvu zloupotrebu religije da bi se vršilo nasilje", navodi Miletić.
Iz Patrijaršije SPC, gde je radno mesto patrijarha Porfirija, kao i mesto redovnog zasedanja najvišeg crkvenog tela Sinoda, nikakvog ograđivanja od ekstremnih izjava nije bilo.
Na drugoj strani u svojoj reakciji na otkazivanje Europrajda SPC je pozdravila takvu odluku i navela da LGBT ideologija "pokušava da se nametne Evropi i takozvanom zapadnom svetu uopšte, pa, nažalost, i našem narodu".
Gde se vidi uticaj Rusije?
Bivši poslanik vladajuće Srpske napredne stranke Dragan Šormaz za RSE ocenjuje da je podrška ruske pravoslavne crkve anti-LGBT skupovima u Srbiji mešanje u unutrašnje stvari države.
"Crkve mogu da sarađuju i to nije sporno, ali da on (ruski patrijarh) daje blagoslov eparhijama SPC i to ne svim eparhijama za događaj koji se tiče srpskog društva je klasično mešanje u unutrašnje stvari", navodi Šormaz, koji je predsednik nevladine organizacije Evroatlantski savet Srbije.
Ta organizacija sa sedištem u Beogradu zalaže se za promociju evroatlanstkih vrednosti u Srbiji i podržava evroantlatske integracije.
Šormaz ocenjuje da je uticaj Rusije u organizaciji anti-LGBT skupova evidentan, a da je cilj da se Srbija udalji od članstva u Evropskoj uniji, što je strateški cilj države.
"Demokratija, sloboda, ljudska prava i lične slobode su najvažniji. Upravo nam Rusija to ruši, pravo na lične slobode, na lični izbor, a na taj način, kada mi to ne poštujemo, onda ne možemo ni da budemo članica EU", kaže Šormaz.
Stavovi koje dele SPC i Rusija
Srpska pravoslavna crkva ima tradicionalne dobre odnose sa ruskom. Isti stav dve crkve dele po pitanju Kosova, čiju nezavisnost Srbija ne priznaje.
Kada je reč o ruskoj invaziji na Ukrajinu, SPC deklarativno podržava neutralni stav države, ali su česti istupi pojedinaca koji podržavaju Rusiju u aktuelnom sukobu i politiku ruskog predsednika Vladimira Putina.
SPC se, međutim, prva otvoreno stavila na stranu jedne od sukobljenih strana, i to na stranu Ruske pravoslavne crkve, u sporu koji deli globalnu pravoslavnu zajednicu od 11. oktobra, kada je Vaseljenska patrijaršija donela odluku da prizna samostalnost ukrajinske crkve 2018. godine.
U čemu SPC i država dele stavove?
Istoričar Vladimir Veljković, koji se bavi pitanjima religije, ocenjuje za RSE da se SPC, u slučaju Europrajda, svrstala na istu stranu kao i vlasti u Srbiji koje su rekle da će događaj biti otkazan.
Ipak, predsednik Srbije, Aleksandar Vučić je osudio gore navedene izjave vladike Nikanora.
"Međutim, to je samo jedan segment priče. I ova vlast i crkva dele u stvari istu ideologiju srpstva, srpskog pravoslavlja", ističe Veljković.
On objašnjava i da javni istupi pojedinaca iz SPC povodom Europrajda predstavljaju ideologiju koja nema veze ni sa duhovnošću, ni sa teologijom.
Evropski parlament je Rezolucijom od 9. marta osudio napore Rusije da iskoristi etničke tenzije na Zapadnom Balkanu "u cilju rasplamsavanja sukoba i podele zajednica", što bi moglo dovesti do destabilizacije celog regiona.
U Rezoluciji se ukazuje i na zabrinutost evropskih zastupnika zbog "pokušaja Pravoslavne crkve da u zemljama kao što su Srbija, Crna Gora i Bosna i Hercegovina, posebno u entitetu Republika Srpska, promoviše Rusiju kao zaštitnicu tradicionalnih porodičnih vrednosti i ojača odnose između države i Crkve".
SPC je takve navode negirala.
Govor mržnje na proruskim i ruskim Telegram kanalima
O događaju u nedelju 28. avgusta su temeljno izveštavali i proruski i ruski Telegram kanali.
U objavama uoči održavanja skupa i tokom skupa, na tim kanalima delile su se objave sa govorom mržnje i uvredama na račun pripadnika LGBT zajednice.
Takođe, širene su neistine i dezinformacije o vezi između oboljenja majmunskih boginja i homoseksualizma, iako su svetske organizacije pružile drugačija objašnjenja.
Svetska zdravstvena organizacija (WHO) saopštila je da su najrizičnije grupe oni koji su imali bliski fizički kontakt sa nekim ko je zaražen, ali da taj rizik ni na koji način nije ograničen samo na muškarce koji imaju odnose sa muškarcima.
Neće biti prvo otkazivanje
Ovo nije prvi put da je država poklekla pod pritiscima desničara, koji podržavaju Rusiju, kada je u pitanju organizacija Povorke ponosa.
Povorka centralnim beogradskim ulicama zabranjena je 2013. zbog "bezbednosnih razloga".
Godinama pre toga, naročito 2010. skupovi su praćeni demonstracijama desničarskih organizacija. U sukobu demonstranata sa policijom koja je obezbeđivala učesnike Povorke ponosa 2010. povređeno je više od 140 osoba, a pričinjena je značajna materijalna šteta.
Od 2014. šetnje LGBT pripadnika su se nesmetano održavale, uz jako policijsko obezbeđenje, a pratili su ih skupovi zakazani za isti dan u organizaciji desničarskih organizacija i pokreta i predstavnika crkve.
Facebook Forum