Međunarodni sud za ratne zločine u ratovima u bivšoj Jugoslaviji podigao je optužnicu protiv Ratka Mladića 24. jula 1995. Nakon gotovo 16 godina skrivanja pred sudom se prvi put pojavio jula 2011. U sudnici Haškog tribunala Ratku Mladiću je 22. novembra 2017. izrečena presuda za najteže ratne zločine počinjene u Evropi od Drugog svjetskog rata.

Ratko Mladić, general koji je u ratu u Bosni i Hercegovini ’92-95. bio komandant Vojske Republike Srpske (VRS) prvostepeno je osuđen na doživotnu kaznu zatvora zbog genocida i zločina protiv čovječnosti. Nakon izricanja presude žalbu su uložili i odbrana i tužioci, a donošenje konačne presude zakazano je za 8. juni 2021.

Radio Slobodna Evropa donosi priču o tome kako je od podizanja optužnice do konačne presude prošlo 26 godina.

Svjedočenje o ratnom zločinu

Ratko Mladić bio je glavni komandant Vojske Republike Srpske (VRS) koja je pod opsadom držala Sarajevo 1.460 dana, na grad je ispaljeno stotine hiljada granata, poginulo je više od 11.500 ljudi. Broj djece ubijene tokom opsade Sarajeva je oko 1.600.

Tina Pekez ubijena je 1. septembra 1992. godine u Sarajevu. Imala je deset godina. Sa djecom iz komšiluka tog dana igrala se ispred zgrade u sarajevskom naselju Čengić vila kada su pale dvije granate ispaljene sa položaja Vojske Republike Srpske koja je pod opsadom držala grad. Njena majka Ajša Pekez govorila je za Radio Slobodna Evropa.

Mladićeva ratna uloga, bježanje od pravde i hapšenje

Kraj Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), od proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske 1991. pratila su tri velika oružana sukoba: u Hrvatskoj (1991-1995.), Bosni i Hercegovini (1992-1995.) i na Kosovu (1998-1999.), NATO intervencija na tadašnju SR Jugoslaviju desila se 1999. Vođena su još dva sukoba manjih razmjera, u Sloveniji (juni-juli 1991.) i u "bivšoj jugoslovenskoj republici Makedoniji", sadašnjoj Sjevernoj Makedoniji (januar-avgust 2001.).

U prvostepenoj presudi Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju, odnosno njegov sukcesor Mehanizam za međunarodne krivične sudove (MICT) u Hagu proglasio je Ratka Mladića krivim i za progone, istrebljenja, ubistva, deportacije, prisilno premještanje, terorisanje, protivpravne napade na civile, te uzimanje talaca i genocid u Srebrenici.

Mladića su hrvatski sudovi kao komandanta Jugoslovenske narodne armije (JNA) u odsustvu osudili na 20 godina zatvora za ratne zločine počinjene u Dalmaciji tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji.

Iako se u haškoj optužnici nije teretio za djela tokom rata u Hrvatskoj gdje je bio komandant Devetog korpusa JNA u Kninu, za hrvatske vlasti Mladić se smatra odgovornim za protjerivanja hrvatskog stanovništva sa tih prostora, kao i granatiranje Zadra i Šibenika.

Ko je Ratko Mladić, oficir JNA, bjegunac od pravde i ratni zločinac i kakva je njegova ratna uloga?

Prvo pojavljivanje pred sudom

Nakon hapšenja u selu Lazarevo u Srbiji 26. maja 2011. i izručenja u Hag 31. maja, Mladić se pred sudom prvi put pojavio 3. jula 2011.

Tok suđenja

Suđenje Ratku Mladiću je počelo 2012. i trajalo ukupno 530 dana.

Tokom četvorogodišnjeg procesa koji je započeo 16. maja 2012. izvedena su 592 svjedoka, te predočeno oko 10.000 dokaznih materijala. Sud je u obzir uzeo i 2.000 presuđenih činjenica.

Prva optužnica iz 1995. revidirana je četiri puta. Posljednji put 16. decembra 2011. kada je Mladić bio u Hagu.

U interaktivnoj infografici pogledajte lokacije i zločine za koje se Ratko Mladić tereti u posljednjoj od četiri revidirane optužnice od 16. decembra 2011.:

Presuda za genocid u Srebrenici

Predsjedavajući sudija Alphons Orie, govoreći o tački optužnice kojom se Mladić tereti za genocid, rekao je da je Vijeće konstatovalo da su pripadnici VRS namjeravali da unište bosanske Muslimane, koji su činili dio zaštićene grupe.

"Vijeće je konstatovalo da su fizički izvršioci namjeravali da unište bosanske Muslimane u Srebrenici koji su činili značajan dio zaštićene grupe. Vijeće je shodno tome konstatovalo da su nad bosanskim Muslimanima u Srebrenici i njenoj okolini počinjena krivična djela genocida, progona, istrebljivanja i ubistva, kao i nehumana djela prisilnog premještanja“, rekao je Orie.

Snage VRS stvorile su prethodno atmosferu nesigurnosti i nepodnošljivosti u Srebrenici. Odvajali su muškarce, među kojim je bilo i dječaka starih 12 godina, ali i starijih od 60 godina. Sud je konstatovao da ih je nekoliko hiljada sistematski poubijano. Također, navedeno je i prikrivanje tragova zločina, iskopavanjem masovnih grobnica, te premještanjem tijela žrtava u druge grobnice izvan Bratunca i Srebrenice.

Prvostepena presuda

Sudsko vijeće Haškog tribunala, kojim je predsjedavao sudija Alphonso Orie, (te Christoph Flügge i Bakone Justice Moloto) osudilo je Ratka Mladića po 10 od 11 tačaka optužnice.

Profesionalni vojnik i najtraženiji haški bjegunac, koji se od pravde skrivao gotovo 16 godina, kriv je za genocid nad bosanskim Muslimanima u Srebrenici, zaštićenoj zoni Ujedinjenih naroda (UN).

Osuđen je za:

1. Genocid u Srebrenici
2. Progon
3. Istrebljivanje
4. Ubistvo – zločin protiv čovječnosti
5. Ubistvo – kršenje zakona i običaja ratovanja
6. Deportaciju
7. Prisilno premještanje
8. Terorisanje
9. Napad na civile
10. Uzimanje talaca

Vijeće je zaključilo da su u nekoliko opština počinjena ubistva, koja su predstavljala zločin protiv čovječnosti i konstatovalo da su mnoge žrtve ubijene prije, za vrijeme i nakon napada bosanskih Srba na nesrpska sela, okolnosti su bile strašne, oni koji su pokušali da se bili su suočeni s nemilosrdnom silom.

Vijeće se nije uvjerilo da je postojao plan da se počini genocid 1992. godine u šest opština: Ključ, Kotor Varoš, Sanski most, Prijedor, Vlasenica, Foča, jer su Muslimani, prema mišljenju Sudskog vijeća, činili malu grupu da bi se takva namjera mogla utvrditi. Mladić je oslobođen tužbe za genocid u ovim bh. opštinama:

Učesnik udruženog zločinačkog poduhvata

Ratko Mladić osuđen je i kao učesnik više udruženih zločinačkih poduhvata (UZP) za koje su između ostalih osuđeni:

Ulaganje žalbe odbrane i tužilaštva

Na prvostepenu presudu žalbu je uložila njegova odbrana sa zahtjevom da bude oslobođen ili da mu bude ponovo suđeno. Tužilaštvo se takođe žalilo i tražilo da Mladić bude proglašen krivim i za genocid u još šest opština u BiH.

Tužilaštvo je zatražilo od sudija Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove da odbaci žalbu Ratka Mladića da nije odgovoran za masovna ubistva i protjerivanja iz srebreničke enklave.

Konačna presuda

Izricanje konačne presude Ratku Mladiću zakazano je za 8. juni 2021. godine pred Međunarodnim mehanizmom za krivične sudove.

Sudije UN tribunala potvrdile su u drugostepenom postupku presudu kojom je Ratko Mladić osuđen na doživotn zatvorsku kaznu za genocid i druge zločine u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine.

Njegova žalba na prvostepenu presudu odbijena je.

Pretresno vijeće je zaključilo da je Mladić počinio ove zločine putem učešća u četiri udružena zločinačka poduhvata:

• Prvi sveobuhvatni je uključivao zajednički plan s ciljem da se bosanski muslimani (Bošnjaci) i bosanski Hrvati trajno uklone s područja u BiH na koja su bosanski Srbi polagali pravo, i to činjenjem zločina za koje se teretio u optužnici.
• Drugi udruženi zločinački poduhvat je imao za cilj širenje terora među civilnim stanovništvom putem kampanje snajperskog djelovanja i granatiranja.
• Cilj trećeg udruženog zločinačkog poduhvata bilo je eliminisanje bosanskih muslimana iz Srebrenice
• Četvrti udruženi zločinački poduhvat imao je za cilj da se pripadnici UN-a uzmu za taoce kako bi se spriječilo da NATO izvede vazdušne napade na vojne ciljeve bosanskih Srba.