U četvrtak 1. aprila navršila se godina od isteka roka za uklanjanje bespravno sagrađene pravoslavne crkve iz dvorišta porodičnog imanja Fate Orlović iz Konjević Polja nedaleko od Bratunca, u bosanskohercegovačkom entitetu Republika Srpska (RS), na istoku Bosne i Hercegovine (BiH).
Iz Ureda visokog predstavnika u BiH, Valentina Incka saopšteno je kako se već dugo kasni sa provedbom obavezujuće odluke Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu u njezinu korist.
"Želim da se pravda zadovolji i da se Fata Orlović ispoštuje zbog nevolja kroz koje je prošla tokom duge i iscrpljujuće pravne bitke. U svojoj poodmakloj dobi, Fata Orlović ne zaslužuje daljnje nepoštovanje od strane vlasti Republike Srpske, već neodložno i potpuno zadovoljenje pravde", rekao je visoki predstavnik u BiH Valentin Inzko, navodi se u saopštenju.
Sedamdesetosmogodišnja Fata Orlović vodi dugogodišnju pravnu bitku s vlastima Republike Srpske, jer je u dvorištu njene kuće u Konjević Polju nelegalno izgrađena pravoslavna crkva.
Crkva je, u njenom dvorištu, napravljena 1998. godine, u vrijeme kada je ona bila u izbjeglištvu. Do početka rata u BiH (1992. godine), imanje je pripadalo Fatinom suprugu, koji je sa još 20 članova porodice ubijen u genocidu u Srebrenici 1995. godine.
Imovina porodice Orlović je oduzeta u korist Crkvene opštine Drinjača, a Orlovići u tom trenutku nisu ništa znali o postupku eksproprijacije. Nakon rata u BiH, u skladu s provedbom Aneksa 7 Dejtonskog mirovnog sporazuma, koji podrazumijeva vraćanje imovine prijeratnim vlasnicima, porodici Orlović je imovina vraćena, osim parcele na kojoj je izgrađena pravoslavna crkva.
Budući da je vladavina prava presudno načelo Općeg okvirnog sporazuma za mir (Dejtonski mirovni sporazum), visoki predstavnik će se referirati na ovaj i druge slučajeve u svom sljedećem izvještaju Vijeću sigurnosti Ujedinjenih nacija, kao na još jedan primjer potpunog zanemarivanja izvršenja sudskih odluka, navodi se u saopštenju iz Ureda visokog predstavnika.
"Važan pokazatelj poštovanja vladavine prava u bilo kojem demokratskom društvu nisu riječi ili izjave nego nivo provedbe sudskih odluka domaćih i međunarodnih sudova. Nažalost, pokazatelji za Bosnu i Hercegovinu su vrlo nepovoljni," rekao je visoki predstavnik Valentin Inzko.
Nakon što crkva nije uklonjena ni nakon mnogobrojnih tužbi, ročišta i sudskih presuda u njenu korist, Fata Orlović pomoć je potražila i na Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu koji je u oktobru 2019. godine donio pravosnažnu presudu u kojoj je naloženo uklanjanje crkve sa imanja porodice Orlović, sa krajnjim rokom za izvršenje presude 1. aprila 2020. godine.
Nakon presude Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu, u februaru 2020. godine, crkva je ispražnjena. Prema odluci Skupštine Opštine Bratunac određeno je da bude prebačena na novu lokaciju, u centar obližnjeg Bratunca, udaljenog dvadesetak kilometara od Konjević Polja.
Za provođenje presude o izmještanju crkve iz dvorišta Fate Orlović zadužen je Republički sekretarijat za raseljena lica i migracije RS-a, gdje je nekadašnji direktor ove institucije Marko Aćić, u maju 2020. godine za RSE pojasnio da će, „nakon što se sve mjere zbog pandemije ukinu, početi sa aktivnostima na rušenju crkve“.
Predsjedavajući Vijeća ministara BiH Zoran Tegeltija (Savez nezavisnih socijaldemokrata) u januaru ove godine na pitanje na sjednici Doma naroda Parlamenta BiH (jedan od dva doma Parlamenta BiH) je rekao da je „proces uklanjanja same crkve zaustavljen zbog pandemije korona virusa, te da će on biti nastavljen u proljeće 2021. godine“.
Ambasada Sjedinjenih Američkih Država u Bosni i Hercegovini (BiH), u okviru obilježavanja Mjeseca ženske povijesti, odala je, 3. marta, priznanje Fati Orlović za upornu borbu za pravdu u ostvarivanju svojih imovinskih prava.
Na Facebook stranici američka ambasada je objavila da ovaj mjesec obilježavaju odavanjem priznanja hrabrim bosanskohercegovačkim ženama.
"Ženama koje su se dostojanstveno suočile sa izazovima i koje predstavljaju uzor, ne samo ženama i djevojkama, već i svim ljudima, u svim aspektima društva. Zahvaljujemo svakoj od vas na onome što radite svaki dan i što svima pokazujete što hrabre žene mogu postići", napisali su iz američke ambasade u BiH.
Evropski sud za ljudska prava u Strazburu donio je, zaključno s 1. decembrom 2020. godine, 395 presuda protiv BiH, pri čemu su tužbu podnijeli pojedinci ili više njih.
Zbog nemogućnosti postizanja političkog dogovora, ni nakon više od desetljeća, niti jedna presuda ovog suda u BiH nije sprovedena.
