Jedan od najtraženijih terorista na svetu, lider "Islamske države" (IDIL) Abu Bakr el Bagdadi – samoproglašeni "kalif Ibrahim" – ubijen je nakon petogodišnje potrage SAD i njihovih saveznika. Zbog veštog skrivanja zvali su ga i "nevidljivi kalif".
Iako je bila raspisana i nagrada od 25 miliona dolara za informacije o Bagdadiju, njegovo lociranje je bilo moguće tek nakon što je organizacija koju je predvodio vojnički poražena u Iraku i Siriji.
Na vrhuncu moći 2014. i 2015. "Islamska država" je kontrolisala teritoriju veličine 88 hiljada kvadratnih kilometara koja se protezala od zapadnih delova Sirije do istočnih u Iraku.
Na tom području je živelo osam miliona ljudi koji su bili izloženi brutalnoj vladavini ekstremista. U cilju obezbeđivanja sredstava za uspostavljanje i održavanje kalifata, ekstremisti su ostvarivali milijarde dolara prihoda od prodaje nafte, iznuda i kidnapovanja.
Opasnost od "Islamske države" je ujedinila različite aktere na Bliskom istoku, uključujući i one koji su u neprijateljskim odnosima: Kurdi su podneli glavni teret borbe na terenu protiv islamista, ali uništenje kalifata je bio i cilj međunarodne koalicije predvođene SAD-om, Rusije, Irana, sirijskog predsednika Bašara el-Asada.
Kao rezultat, "Islamska država" se vremenom smanjivala, da bi na kraju nestala, ali stručnjaci ocenjuju da je ostala disciplinovana i u borbama prekaljena vojna snaga, tako da njen trajni poraz nije zagarantovan – čak ni nakon ubistva Bagdadija.
"Vernik"
Bagdadi – čije je pravo ime Ibrahim Avad Ibrahim al-Badri – rođen je u 1971. godine u iračkom gradu Samari, u porodici religioznih sunita koja tvrdi za sebe da je potomak plemena proroka Muhameda Kurajiš – što je jedan od ključnih preduslova u islamskoj istoriji da bi se postao kalif.
Kao tinejdžeru rođaci su mu dali nadimak "vernik" jer provodio dosta vremena u lokalnoj džamiji učeći da recituje Kuran i često je kritikovao one koji se nisu pridržavali islamskog, šerijatskog zakona.
Nakon završetka škole početkom 1990-ih, preselio se u Bagdad gde je završio master studije nakon čega je upisao doktorske na Islamskom univerzitetu, navodi se u biografiji koju su objavili njegovi sledbenici.
Kao student je živeo u blizini sunitske džamije u četvrti Tobči. Njegovi poznanici kažu da je bio tih i povučen, osim kada je podučavao recitovanje Kurana i igrao futbal za tim džamije. Veruje se da je u to vreme prihvatio salafizam i džihadizam, prenosi BBC.
Bagdadijevo hapšenje 2004.
Nakon američke invazije Iraka i zbacivanja tamošnjeg lidera Sadama Huseina, Bagdadi je navodno učestvovao u osnivanju islamističke grupe "Džamat Džaiš Ahl el-Suna va-I-Džamah" koja je napadala trupe zapadne alijanse. Bio je na čelu komiteta za šerijatsko pravo u ovoj grupaciji.
Početkom 2004, američke trupe su uhapsile Bagdadija u Faludži, gradu zapadno od Bagdada. Odveden je zatvor Baka, koji je postao "univerzitet" za buduće lidere "Islamske države", gde su zatvorenici bili radikalizovani razvivajući mrežu.
Bagdadi je, navodno, predvodio molitve i držao propovedi u zatvoru, a ponekad je američki upravnik tražio od njega da posreduje u sporovima, navodi BBC.
Pušten je nakon 10 meseca pošto nije smatram velikom pretnjom.
"Bio je ulični razbojnik kada smo ga pokupili 2004," kazao je jedan zvaničnik Pentagona za"Njujork tajms" 2014.
"Teško je bilo tada zamisliti i da smo imali kristalnu kuglu koja bi nam rekla da će postati čelnik (IDIL-a)", kazao je ovaj američki zvaničnik.
Obnova Al kaide u Iraku
Nakon izlaska iz zatvora, veruje se da je Bagdadi stupio u kontakt sa novoformiranim ogrankom Al kaide u Iraku (AQI), koja je pod vođstvom Jordanca Abu Musabaal Zarkavija, postala okosnica pobune i ozloglašena zbog brutalne taktike, uključujući odsecanje glave.
Početkom 2006, AQI je stvorila džihadističku krovnu organizaciju "Mudžahedin Šura savet", kojoj je Bagdadijeva grupa iskazala lojalnost i pridružila joj se.
Krajem te godine, nakon ubistva Zarkavija u američkom vazdušnom udaru, ova organizacija je promenila ime u "Islamsku državu Iraka" (ISI).
Bagdadi je bio zadužen za šerijatsko pravo i postao član konsultativnog Saveta Šura.
Kada je lider ISI Abu Umar el-Bagdadi ubijen u operaciji američkih snaga 2010, zajedno sa njegovim zamenikom Abu Ajubom el-Masrijem, Abu Bakr al-Bagdadi je imenovan za njihovog naslednika.
Došao je na čelo organizacije u trenutku kada su američki komandanti verovali da je na ivici poraza. Međutim, uz pomoć nekoliko vojnih i obaveštajnih oficira iz vremena Sadama Huseina, koji su bili sa njim u zatvoru Baka, postepeno je obnovio ISI.
"Kalif Ibrahim"
Početkom 2013. godine njegove snage izvele su nekoliko desetina napada u Iraku. Istovremeno, pridružile su se pobuni protiv sirijskog predsednika Asada, šaljući sirijske militante iz Iraka da uspostave "Al-Nusra Front" kao ogranak Al kaide u toj zemlji, gde su pronašli utočište i lako dostupno oružje.
U aprilu iste godine Bagdadi je objavio spajanje njehovih snaga u Iraku i Siriji i stvaranje Islamske države Iraka i Levanta" (Isis/Isil). Lideri Al Nusre i Al kaide su odbacili taj potez, ali su se pojedini pripadnici ovih grupacija lojalni Bagdadiju odvojili i pomogli ISIS-u da ostane u Siriji.
Krajem 2013, ova organizacija se ponovo fokusirala na Irak i iskoristila tenzije između vlade predvođene šiitima i manjinske sunitske zajednice. Uz pomoć plemena i bivših lojalista Sadama Huseina, ISIS je osvojio Faludžu. Potom je u junu ušao u Mosul na severu Iraka, proteravši jedinice iračke armije i napredujući ka Bagdadu, masakrirajući protivnike i preteći da uništi mnoge etničke i verske manjine u zemlji.
Krajem juna 2014, nakon osvajanja na desetine gradova, objavljeno je formiranje "kalifata" – države kojom vlada Božji izaslanik na zemlji – ili kalif - u skladu sa islamskim zakonima. Tada je promenjeno njeno ime u "Islamska država" (IDIL), a Bagdadi je proglašen "kalifom Ibrahimom". Od muslimana širom sveta je traženo da mu se pokore.
Pet dana kasnije, objavljen je video u kome Bagdadi drži propoved u velikoj džamiji Al-Nuri u Mosulu, što je bilo njegovo prvo pojavljivanje pred kamerama. Pozvao je muslimane da dođu na teritoriju IDIL-a u cilju borbe protiv nevernika. Nekoliko desetina hiljada islamista sa strane, uključujući i sa Zapada, odazvalo se njegovom pozivu.
Mesec dana kasnije, militante IDIL-a su ušli na teritorije pod kontrolom iračkih Kurda ubivši i zarobivši na hiljade pripadnike verske grupacije Jazidi, što je podstaklo stvaranje međunarodne koalicije predvođene SAD-om koja je pokrenula vazdušne napade protiv ekstremista.
IDIL, koji je pred kamerama pogubio na desetine zarobljenih stranaca, pozdravio je mogućnost direktne konfrotacije sa međunarodnom koalicijom, doživljavajući to kao predznak završnog obračuna muslimana i njihovih neprijatelja, kako je zapisano u apokaliptičnim predskazanjima, podseća BBC.
Poraz "Islamske države"
U narednih nekoliko godina, militanti IDIL-a su postepeno potiskivani sa teritorije koju su kontrolisali. U međuvremenu ostala je misterija da li je Bagdadi živ ili mrtav.
U junu 2017, kada su se iračke snage bezbednosti vodili borbu protiv ostataka IDIL-a u Mosulu, zvaničnici u Moskvi su izjavili da postoji "velika verovatnoća" da je Bagdadi ubijen u vazdušnim udarima ruskih snaga na periferiji grada Raka u severnoj Siriji, samoproglašenoj prestonici "Islamske države".
Međutim, u septembru iste godine, IDIL je objavio audio poruku, koja je pripisivana Bagdadiju, sa pozivom svojim sledbenicima da "razbuktaju plamen rata protiv neprijatelja".
U međuvremenu su Sirijske demokratske snage (SDF) predvođene Kurdima zauzele Raku. Bagdadi se oglasio novom audio porukom u avgustu 2018, pozivajući pristalice da "istraju" bez ozbira na poraze na bojištima.
Sledećeg meseca SDF je pokrenuo finalnu fazu kampanje proterivanja IDIL-a iz istočne Sirije, gde se grupisalo nekoliko desetina hiljada militanata i njihovih porodica nakon napuštanja Mosula i Rake. Nije bilo informacija da li je Bagdadi među njima, a prema nepotvrđenim izveštajima on je bio prinuđen da ode u pustinju na zapadu Iraka nakon što jedna frakcija u IDIL-u pokušala da ga zbaci sa čelne pozicije.
"Islamski kalifat” je i formalno nestao u martu 2019. kada je SDF osvojio poslednje njihovo uporište Baguz.
Vešto skrivanje
Verovalo se da se Bagdadi skriva u istočnoj Siriji duže granice sa Irakom. Eksperti navode da je koristio opsežne mere kako bi izbegao praćenje, nikada nije koristio mobilni telefon, često je menjao sigurne kuće i nije praktikovao putovanje u konvojima da ne bi privukao pažnju, prenosi "Gardijan" (Guardian).
"Borba do istrebljenja"
Veruje se da IDIL i dalje raspolaže sa hiljadama pristalica u regionu, a mnogi od njih deluju kao "spavači". U Iraku već izvode napade u nastojanju da podriju autoritet vlade, stvore atmosferu bezakonja i sabotiraju pomirenje i napore u cilju obnove zemlje, prenosi BBC.
Bagdadi se pojavio na video snimku u aprilu 2019, po prvi put posle pet godina – ovoga puta sedeći prekrštenih nogu sa puškom pored sebe.
Priznao je gubitke svoje grupacije ističući da IDIL sada vodi "borbu iznurivanja do istrebljenja", pozivajući saborce da izvode napade u cilju ugrožavanja "neprijateljskih resursa".
Nije bilo jasno gde je video snimljen, a analitičari smatraju da je Bagdadi hteo da pokaže da je i dalje glavni u organizaciji.
Nakon toga nije bilo više informacija o njemu do septembra, kada je IDIL objavio Bagdadijevu poruku o "dnevnim operacijama" na "različitim frontovima".
