Evropska policijska agencija EUROPOL smatra Zapadni Balkan tranzitnom rutom za povratnike sa sirijskog i iračkog ratišta državljana, a izražena je i zabrinutost zbog povratka žena i djece koja su bila izložena indoktrinaciji i obuci na teritorijama koje je nekada držala tzv. Islamska država.
U izvještaju “Teroristička situacija i trendovi u Evropskoj uniji u 2019.” EUROPOL-a se ističe da bi povratnici iz Iraka i Sirije mogli predstavljati potencijalnu prijetnju Evropi u budućnosti.
EUROPOL navodi da su zemlje Zapadnog Balkana izvijestile da “radikalizirane zajednice, od kojih su neke sastavljene i od povratnika iz zona sukoba u Siriji i Iraku” da postoje “džihadističke zajednice” u Crnoj Gori, navodi se slučaj državljanina Srbije osuđenog u Austriji za terorizam te povratak nekoliko žena i djece, ali i jednog muškarca, državljana BiH iz Sirije.
Etnonacionalisti i separatisti najaktivniji
U zemljama članicama Evropske unije spriječeno je, izvršeno ili je neuspjelo 129 terorističkih napada, navodi se u najnovijem izvještaju policijske agencije Evropske unije (EUROPOL).
“Etnonacionalistima i separatistima se pripisuju 83 takva napada, džihadistima 24, ljevičarima 19, krajnjim desničarima jedan, dok su dva nespecificirana. Najviše ih je spriječeno, izvršeno ili propalo u Ujedinjenom Kraljevstvu (60, od čega se separatistima u Sjevernoj Irskoj pripisuje 56), potom Francuskoj (30, separatistima se pripisuje 20), Italiji (13), Španjolskoj (11, separatistima se pripisuje sedam), Grčkoj (7), Njemačkoj (2) te Belgiji i Švedskoj (po jedan). Zanimljivo da je u Grčkoj krajem decembra zabilježen “teroristički napad ekstremiste koji se zauzima za prava životinja”, kako je klasificiran taj napad kad je jedna osoba napravila, postavila i aktivirala bombu u mesnici u Ateni.
Uhapšeno je ukupno 1.056 osumnjičenih, od čega najviše u Francuskoj (310), Ujedinjenom Kraljevstvu (273, od čega 148 u Sjevernoj Irskoj povezanih sa separatizmom), Belgiji (166) te Njemačkoj (59), Italiji (56) i Španiji (52).
“Od 1.056 hapšenja, 511 je povezano sa džihadistima, 44 osobe su uhapšene po optužbama za desničarski, a 34 po optužbama za ljevičarski terorizam”, navodi EUROPOL.
“Tokom 2018. je broj spriječenih, propalih i spriječenih džihadističkih napada značajno pao u usporedbi sa 2017. sa 33 na 24. Izvršeno je sedam takvih napada, propao je jedan, a spriječeno je 16. Trinaest osoba je ubijeno i 53 ranjeno, dok su najčešće mete civili, privatne radnje i javne institucije. Svi ti napadi su džihadistički po prirodi i počinili su ih pojedinci djelujući sami ”, naveo je EUROPOL.
Prema podacima policijske agencije EU-a, spriječena su tri teroristička napada koja su planirana biti izvedena kemijskim, biološkim, radiološkim ili nuklearnim oružjem (CBRN) i zabilježeno je povećanje terorističke propagande koja uključuje način proizvodnje takvog oružja.
Ukupno 653 osobe su osuđene ili oslobođene u EU po optužbama za terorizam, među njima 94 žene. EUROPOL navodi da je “najviše presuda za džihadistički terorizam doneseno u Francuskoj (123), Belgiji (76) te Španjolskoj”. Napadači i uhapšeni u prosjeku su stari od 26 do 32 godine. I dok su svi napadači muškarci, među osumnjičenima i optuženima u spriječenim džihadističkim napadima je 22 posto žena, navodi EUROPOL.
Austrija, Belgija, Francuska, Njemačka i Španjolska su zabilježile najviše slučajeva separatističkog terorizma dok je najviše presuda doneseno u Španjolskoj (40) i uglavnom je riječ o članovima ETA-e.
U prosjeku je izricana kazna zatvora od sedam godina, najmanja izrečena je tri mjeseca, a najviša 535 godina zatvora (dvojici članova ETA-e). Izrečeno je i nekoliko kazni doživotnog zatvora – u Švedskoj (Uzbekistanac koji je “u ime IDIL-a” ubio pet i ranio deset ljudi), Finskoj (“u ime IDIL-a” ubio dvoje i ranio osam ljudi) te dvije u UK-u (majka i kći “u ime IDIL-a” planirale napad u Londonu). Najviše presuda doneseno je za korištenje društvenih medija i drugih internetskih platformi za širenje terorističkih materijala, slavljenje i poticanje na teroristička djela. Suđeno je i maloljetnicima. Primjerice, u Njemačkoj su osuđena četiri maloljetna Sirijca za koja je dokazano da su bili dio IDIL-ove terorističke ćelije spavača.
Povratak iz IDIL-a preko balkanske rute
Kao posebnu opasnost EUROPOL navodi povratnike s ratišta u Siriji i Iraku gdje se napominje da su stotine državljana zemalja članica EU-a danas u zatvorima, pritvorima i kampovima u Siriji i Iraku.
“I dok su maloljetnici u suštini žrtve, postoji zabrinutost među zemljama članicama EU-a da su oni bili izloženi indoktrinaciji i obuci na teritorijama koje je nekada držala 'Islamska država' te da bi mogli predstavljati potencijalnu prijetnju u budućnosti”, ističe se u izvještaju EUROPOL-a.
EUROPOL navodi da se u Austriju, Belgiju, Finsku, Francusku i Italiju od početka sirijskog sukoba vratilo između 20 i 30 posto njihovih državljana koji su se otišli boriti. U Nizozemsku i Španjolsku vratilo se oko 18 posto tih “stranih boraca”, dok Njemačka i Ujedinjeno Kraljevstvo bilježi najviši postotak povratnika sa sirijskih ratišta – oko 33, odnosno 45 posto.
U izvještaju se navodi i primjer Bosne i Hercegovine u koju su se, navodi EUROPOL pozivajući se na službene podatke bh. vlasti, vratile dvije žene s troje muške djece te jedan muškarac.
“Oni koji su se vratili i njihova obuka i iskustvo – kao što je rukovanje oružjem i eksplozivima – čini ih izuzetno opasnim. Štoviše, članica EU-a su zabrinute da ovi pojedinci mogu uspostaviti i ojačati svoje mreže, nacionalno i internacionalno”, upozorava se u izvještaju policijske agencije EU-a.
EUROPOL navodi da su zemlje Zapadnog Balkana izvijestile da “radikalizirane zajednice, od kojih su neke sastavljene i od povratnika iz zona sukoba u Siriji i Iraku, i dalje postoje na njihovim teritorijama i uključene su u vrbovanje i propagandne aktivnosti, ali su terorističke aktivnosti rijetko primijećene”.
“U Crnoj Gori, džihadističke zajednice uglavnom uključuju povratnike iz Sirije. Njeni članovi su formirali čvrsto zatvorene zajednice i provode propagandne aktivnosti s ciljem vrbovanja novih članova. U februaru 2018. bačena je eksplozivna naprava na zgradu Američke ambasade u Podgorici, ali u eksploziji nije bio žrtava. Napadač je počinio samoubistvo aktivirajući drugu napravu koju je imao na sebi”, navodi se u ovom izvještaju EUROPOL-a.
Navodi se i primjer 16-godišnjeg maloljetnika, državljanina Srbije koji je u Austriji osuđen na deset mjeseci zatvora i tri godine uvjetno za podršku teroristima, širenje propagandnih materijala te planiranje odlaska u Siriju kako bi se pridružio tzv. Islamskoj državi.
Dalje se navodi da je glavno čvorište za putovanja “stranih boraca” i dalje Turska, ali i da je glavna tranzitna ruta Zapadni Balkan te zemlje kao što su Bugarska, Rumunjska i Mađarska. EUROPOL navodi da se migrantski pritisak prema EU stabilizirao tokom 2018., ali i da krijumčarske rute i dalje ostaju, uglavnom preko zapada Sredozemnog mora i preko zemalja Zapadnog Balkana što i dalje ostaje važno pitanje gledano sa strane borbe protiv terorizma.
“Teroristi su koristili migrantski val, ali to nije činjeno sistematski. Ipak, u budućnosti se ne može isključiti mogućnost da to bude način koji koriste 'strani borci'”, navodi EUROPOL.
Napominje se i da su velika područja u Afganistanu, Libiji, Siriji, Jemenu i regiji Sahel – između Crvenog mora i Atlantika južno od pustinje Sahara. Kao regije u kojima jačaju utjecaj i kapaciteti IDIL-a EUROPOL navodi Afganistan i Pakistan, dok se El-Kaida fokusirala na Sjeverozapadnu Afriku i Južnu Aziju.
Širenje propagande
Što se tiče same propagande, zbog gubitka teritorije u Siriji i Iraku i nedostatka produkcije novih materijala, uglavnom se recikliraju stara videa i audio govori lidera tzv. Islamske države koji se distribuiraju preko aplikacija za razmjenu poruka i dokumenata među kojima je najpopularnija platforma Telegram, a potom Rocket.Chat and ZeroNet. Glavna meta takve propagande su prvenstveno Francuska, potom SAD te Ujedinjeno Kraljevstvo.
EUROPOL navodi da je mali broj osoba otputovalo tokom 2018. u zone sukoba. Od početka sukoba u Siriji i Iraku, iz zemalja EU-a je u zone sukoba otputovalo oko 5.000 državljana EU-a, od čega je oko 1.000 poginulo dok se oko 2.000 i dalje nalazi u toj zoni. Veliki broj, među njima su i žene i djeca, nalazi se u kampovima kurdskih snaga, ali i u iračkim te turskim zatvorima.
“Umjesto toga, fokus džihadističkih mreža u EU se pomjerio na aktivnosti unutar EU-a, i online i offline. Džihadisti nastavljaju tražiti nadahnuće u propagandi 'Islamske države', ali i propagandi koju proizvode druge skupine koje tvrde da brane islam od globalnog napada, uključujući El-Kaidu”, navodi se u izvještaju EUROPOL-a.
Desničari, ljevičari, anarhisti
EUROPOL navodi da je broj uhićenja povezanih s desničarskim terorizmom i dalje relativno nizak, ali da se povećava treću godinu uzastopno. Desničarski ekstremisti rastu na stranu od navodne islamizacije društva i gubitka nacionalnog identiteta, a EUROPOL navodi i da je desničarska ekstremistička scena jako heterogena širom EU-a.
“Broj napada etnonacionalista i separatista u EU je značajno veći od broja drugih terorističkih napada. Broj ljevičarskih i desničarskih napada je i dalje vrlo nizak i ograničen je na manji broj zemalja”, navodi EUROPOL.
Što se tiče slučajeva ljevičarskog terorizma, takvi su zabilježeni u Češkoj, Grčkoj i Španjolskoj, a najviše presuda je tokom 2018. doneseno u Grčkoj (33). Najviše sudskih procesa za desničarski terorizam zabilježeno je u Njemačkoj i Nizozemskoj, ukupno 22.
Što se tiče etnonacionalističkog i separatističkog terorizma – ukupno su izvedena 83 takva napada i uhapšeno 30 osoba - u izvještaju EUROPOL-a se ističu Republikanski disidenti (Dissident Republican) u Sjevernoj Irskoj, Euskadi ta Askatasuna (ETA) i Resistencia Galega u Španjolskoj, te Kurdistanska radnička partija (Partiya Karkeren Kurdistan – PKK).
Među ljevičarskim se ističku Enoples Epanastatikes Dynameis (Vojne oružane snage) u Grčkoj, Federazione Anarchica Informale (Neformalna anarhistička federacija) i Fronte Rivoluzionario
Internazionale (Međunarodna revolucionarna fronta) u Italiji. Zabilježen je i odlazak španjolskih ljevičara u Siriju i Irak koji su se borili na strani kurdskih snaga u tim zemljama.
Zabilježen je jedan napad desničara i to u Italiji gdje je 3. februara 2018. jedan muškarac ubio šest ljudi za koje je mislio da su Afrikanci. Ukupno 44 osobe optužene za desničarski terorizam uhapšene su u Češkoj, Francuskoj, Njemačkoj, Italiji i Nizozemskoj gdje je zabilježeno najviše takvih organizacija dok su nove primijećene u Švedskoj, Austriji, UK-u i Švicarskoj.
Neformalno bankarstvo i NVO-i
Što se tiče načina financiranja terorističkih aktivnosti, EUROPOL navodi krijumčarenje roba, oružja, migranata i droge, ali i kroz pranje novca preko malih poduzeća. Neke terorističke skupine se financiraju i preko navodno humanitarnih organizacija osnovanih za pomoć siromašnima, za izgradnju vjerskih objekata ili npr. bunara.
“Hawala bankarstvo je i dalje važan instrument financiranja terorista i terorističkih skupina”, navodi EUROPOL. (Takvo bankarstvo je ustvari neformalna metoda prijenosa novca zasnovana na povjerenju i časti i popularno je na Bliskom istoku. Osoba A želi poslati novac osobi D i prvo daje novac osobi B. Osoba B poziva osobu C koja živi blizu osobe D i daje joj taj iznos. U suštini, osoba B duguje novac osobi C i “vraća” novac nakon što ista ili neka druga osoba D preko osobe C pošalje novac u suprotnom smjeru i preko osobe B istoj ili drugoj osobi A.)
U izvještaju EUROPOL-a se nalaze i podaci o terorističkim napadima u zemljama izvan EU-a: Sjeverne i Južne Amerike, Kanade, Australije, Rusije, Kavkaza, Središnje i Južne Azije, Turske, Iraka, Sirije, Egipta, Arapskog poluotoka, Sjeverne, Zapadne, Istočne Afrike ili Somalije.
Facebook Forum