Autor: Jovana Georgievski
Istraga o onkoturizmu – odlasku u drugu državu radi lečenja od raka – koju je prošle nedelje objavio mađarski portal za istraživačko novinarstvo Atlatszo.hu, skrenula je pažnju na sve veći broj pacijenata obolelih od raka koji "nestaju" iz rumunskog sistema zdravstvene zaštite i lečenje nastavljaju na klinikama u Mađarskoj. Usled visokih troškova lečenja, pacijenti pokušavaju da pronađu prečice kako bi dobili državno mađarsko zdravstveno osiguranje, u čemu neki uspevaju zahvaljujući koruptivnim praksama.
Slučaj petogodišnje devojčice iz malog grada u Transilvaniji, koja se razbolela od raka, nakon čega je lečena u Mađarskoj i Austriji, pružio je prvi detaljan uvid timu mađarskih novinara koji su svojom istragom, objavljenom prošle nedelje, ukazali na "nestajanje" pacijenata u rumunskom sistemu zdravstvene zaštite i "prečice" do mađarskog javnog zdravstvenog osiguranja kojima su pacijenti primorani da se okrenu u "igrama preživljavanja".
Naime, obolela devojčica upućena je krajem 2017. godine iz malog transilvanijskog grada u rumunsku prestonicu Bukurešt, kako bi se lečila u državnoj bolnici "Marija Kiri". Iako je njeno stanje bilo kritično i zahtevalo transplantaciju koštane srži, porodica koja nije bila zadovoljna odlaganjem hemoterapije u Rumuniji odlučila je da potraži alternativno rešenje.
I rešenje se pojavilo, u vidu profesionalne asistencije porodici, kojom je omogućeno da dete ubrzo bude zbrinuto u jednoj bolnici u Budimpešti, a u roku od nekoliko nedelja da dobije i mađarsko državno zdravstveno osiguranje. Međutim, kako je porodica želela da devojčica što pre bude podvrgnuta hemoterapiji, porodica je platila oko 50.000 evra za hemoterapiju i transplantaciju koštane srži pre nego što je dete dobilo mađarsko državno osiguranje.
Dr Enikő Fejér, iz privatne rumunske bolnice "Sanador" u Mađarskoj, ispričala je timu istraživača da postoji praksa da se imućnim pacijentima predlože načini lečenja koje nije moguće stručno opravdati.
"Iako je više od 200 miliona evra, uključujući i novac iz EU fondova, tokom prethodnih godina uloženo u razvoj sistema dijagnostike i lečenja raka u Rumuniji, sistem i dalje nije efikasan", kaže za RSE mađarska novinarka Boroka Paraška, članica istraživačkog tima koji je koji je nedavno rasvetlio neke od detalja u vezi sa onkoturizmom na Balkanu. (Tim su činili frilenseri koji su ponudili priču Atlatszo.hu, op.a.)
Istraživački tim ukazao je na trend otvaranja privatnih centara za lečenje od raka, a prihodi četiri najveće privatne klinike u Rumuniji su drastično skočili tokom poslednjih godina.
Prema podacima rumunskog privrednog registra, privatna klinika "Onkokard" u Brašovu je u 2017. uvećala prihode za 66 odsto, a najmodernija rumunska onkološka klinika "Sanador" u Bukureštu je tokom poslednjih pet godina utrostručila prihode. U 2017. "Sanador" je zaradio više od 70 miliona evra.
Rumunski državni fond za zdravstveno osiguranje pokriva pojedine troškove lečenja od raka u privatnim klinikama u Rumuniji. Međutim, to ponekad nije dovoljno, pa su siromašniji pacijenti prinuđeni da potraže alternativna rešenja – jedno od njih jeste da sebi obezbede mađarsko državno zdravstveno osiguranje i da se leče u Mađarskoj.
"Jedan paradoks na koji smo naišli je što se ispostavilo da je jeftinije da pacijenti iz Rumunije, umesto da plate troškove lečenja na privatnoj klinici koje osiguranje ne pokriva, plate za određenu vrstu profesionalne asistencije koja im omogućava da se fiktivno zaposle u Mađarskoj i na taj način ostvare pravo na državno zdravstveno osiguranje i tamo nastave lečenje", objašnjava Paraška.
Prema mađarskom zakonu, strani državljani zaposleni u mađarskim kompanijama uživaju ista prava na zdravstvenu zaštitu kao i mađarski državljani (ovo se odnosi samo na mađarske firme, ne i na strane firme koje posluju u Mađarskoj).
Paraška ističe da ostvarivanje prava na mađarsko zdravstveno osiguranje traje po nekoliko nedelja ili meseci. Pacijenti čije je stanje kritično moraju iz svog džepa da plate inicijalne faze lečenja, baš kao u slučaju petogodišnje devojčice iz Transilvanije.
Kako privatne klinike za lečenje raka u Mađarskoj nisu u obavezi da dostavljaju podatke o broju registrovanih slučajeva ni jednoj javnoj instituciji, nije moguće govoriti o broju pacijenata koji prolazi kroz privatni sektor. "Jedino što znamo iz svedočanstava građana je da u Mađarskoj najčešće započinju lečenje na privatnim klinikama, da bi se u nekom trenutku pojavili na evidenciji u sistemu javnog zdravstva, kada uspeju da srede sve potrebne papire", navodi Paraška. "Međutim, ne možemo da znamo koliko ljudi dolazi u Mađarsku i započinje lečenje privatno, da bismo govorili o konkretnim razmerama onkoturizma", dodaje ona.
Paraška ukazuje da je, prema podacima Nacionalnog mađarskog registra za rak, od 2013. do 2015. u Mađarskoj zabeležen znatno veći broj sprovedenih hemoterapija i radioterapija, posebno u bolnicama u Budimpešti, kao i u mađarskim bolnicama u blizini mađarsko-rumunske granice, u gradovima kao što su Debracen i Segedin. Ona ističe da ti pojedini pacijenti, koji se upuštaju u proces dobijanja mađarskog državnog osiguranja, na takvu varijantu mogu da računaju samo ako imaju novac za to. "To je igra preživljavanja, i u njoj je mnogo toga dozvoljeno", ocenjuje Paraška.
Uslovi u rumunskim bolnicama daleko su od sjajnih. Jedna pacijentkinja ispričala je timu mađarskih istraživačkih novinara da je nakon hospitalizacije gde je bila podvrgnuta novom obliku radioaktivne terapije otpuštena kući istog dana, jer u bolnici nije bilo dovoljno kreveta. "Ako mi se bolest vrati, potražiću pomoć van zemlje", navela je žena.
