Fond za humanitarno pravo predstavio je dosije „Operacija Reka“, koji pruža uvid u podatke i dokaze o zajedničkoj operaciji Vojske Jugoslavije i Ministarstva unutrašnjih poslova, u kojoj je 27. i 28. aprila 1999. godine u selima Racaj, Dobroš, Ramoc, Korenica i Meja, na teritoriji opštine Đakovice, ubijeno najmanje 350 albanskih civila, a njih više hiljada deportovano u Albaniju. Haški tribunal osudio je šest visokih srpskih zvaničnika za ove zločine, izdate su i Interpolove poternice za 17 osoba, ali u Srbiji za ovaj jezivi zločin još niko nije procesuiran.
Posmrtni ostaci 309 žrtava “Operacije Reka” ekshumirani su iz masovne grobnice u Batajnici tokom 2001. i 2002. godine. Napad srpskih snaga na civilno stanovništvo u dolini Reka po broju žrtava najteži je zločin počinjen nad civilima tokom rata na Kosovu i jedan od najvećih u ratovima u bivšoj Jugoslaviji tokom devedesetih godina prošlog veka.
“Operacija Reka” bila je osmišljena od strane Prištinskog korpusa VJ i najviših starešina MUP-a sa ciljem proterivanja kosovskih Albanaca iz sela opštine Đakovice, kao i odmazde prema muškarcima – kosovskim Albancima - zbog ubistva četvorice pripadnika SUP-a Đakovica.
Dosije Fonda za humanitarno pravo nastao je na osnovu autentičnih vojnih i policijskih dokumenata, izjava članova porodica žrtava, izjava pripadnika jedinica koje su učestvovale u ovoj operaciji, forenzičkih izveštaja, svedočenja oficira VJ i zvaničnika MUP-a pred Međunarodnim krivičnim tribunalom za bivšu Jugoslaviju i druge relevantne građe, rekla je Sandra Orlović, izvršna direktorka Fonda za humanitarno pravo:
“Operaciju su osmislili i njome rukovodili najviši organi Prištinskog korpusa Vojske Jugoslavije i Ministarstva unutrašnjih poslova. Tokom ove operacije deportovano je više hiljada stanovnika sela u dolini Reka, a ubijeno je najmanje 350 civila, od kojih 36 maloletnika. Najmlađa žrtva imala je 15 godina. Tela većine žrtava tajno su prebačena i pokopana u masovnu grobnicu u Batajnici”, podsetila je Orlovićeva.
Pred Haškim tribunalom za ovaj zločin osuđeno je najviše rukovodstvo Republike Srbije i rukovodstvo Vojske i policije: načelnik Generalštaba VJ Dragoljub Ojdanić, načelnik Treće armije general Nebojša Pavković, načelnik Štaba Ministarstva unutrašnjih poslova za Kosovo Sreten Lukić, načelnik Prištinskog korpusa Ljubiša Lazarević, načelnik Uprave Resora javne bezbednosti Vlastimir Đorđević i Nikola Šainović, rukovodilac Zajedničke komande Vojske i policije za Kosovo. Pred domaćim inistuticama, naglasila je Sandra Orlović, još uvek niko nije osuđen iako je Tužilaštvo za ratne zločine na samom početku svog rada, 2004. godine, najavljivalo pokretanje istrage u ovom predmetu.
Na tribini je bio i Lush Krasniqi iz sela Ramoc, koji je bio neposredni svedok odvajanja i odvođenja članova svoje porodice od strane pripadnika 52. bataljona Vojne policije.
“Dvadesetsedmog aprila 1999. godine izgubio sam dva brata i strica, kao i mnoge prijatelje. Tog dana je ubijeno 270 Albanaca, među kojima su bile i jedna devojka, jedna žena i jedna starica. U mom selu nikad nije bio rat, ali ova operacija bila je odmazda za ubistvo inspektora MUP-a Milutina Paščevića i trojice drugih policajaca 21. aprila u selu Meje.
Nakon ekshumacije u Batajnici, 2005. godine sam sahranio dva brata i strica u selu Meje, gde je sahranjeno oko 350 ljudi... Mnogo toga ima da se kaže, ali neću da vas mučim jer ima mnogo strašnijih sudbina od moje. Hteo bih, ipak, na kraju da postavim pitanje svim narodima bivše Jugoslavije: Ko je pobednik u svemu ovome? Nisu ni Srbi, nisu ni Albanci, nisu ni Hrvati, ni Bošnjaci. Ko je pobedio? Izgubili smo 25 godina u ratu. Ovaj rat je vođen u ime naroda, a narod nikad ne voli rat”, poručio je Krasniqi.
Sandra Orlović je naglasila da su u dosijeu “Operacija Reka” dokazi o više od 20 pojedinaca čiju bi ulogu u ovoj operaciji nadležne institucije morale temeljno da ispitaju.
“Među njima su i pojedinci koji se danas nalaze na važnim pozicijama vlasti – u Parlamentu, u Žandarmeriji, u Vojsci Srbije, u Ministarstvu unutrašnjih poslova. Najistaknutiji među njima je svakako Momir Stojanović, predsedavajući Odbora Skupštine Srbije za kontrolu službi bezbednosti, protiv kojeg je raspisana Interpolova poternica, a koji je, prema postojećim vojnim izvorima i nalazima Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, u ‘Operaciji Reka’ imao trojaku ulogu: iniciranje te operacije u cilju odmazde zbog ubistva četiri srpska policajca, komandovanje 52. bataljonom Vojne policije, jedinicom koja je učestvovala u zločinima nad civilima i nesprovođenje istrage o počinjenim zločinima iako mu je njegova uloga nalagala da to uradi”, rekla je Sandra Orlović.
