U BiH nesavjesni vozači za neplaćene kazne duguju 60 miliona konvertibilnih maraka, a rekorder po broju neplaćenih kazni za čak 300 saobraćajnih prekršaja je jedan vozač iz Sarajeva, koji po ovom osnovu duguje više od 40.000 maraka. Ova činjenica pokazuje da je naplata kazni za saobraćajne prekršaje vrlo slaba, a stručnjaci upozoravaju da bi hitno trebalo promijeniti način naplate ali i pooštriti kaznene odredbe.
Iako zvuči nestvarno, 43.000 maraka duguje državi jedan vozač iz Sarajeva na osnovu 300 saobraćajnih prekršaja, ali i pored toga ovaj iznos mu se ne može naplatiti. Kako je to moguće, nisu precizirali ni iz MUP-a Sarajevskog kantona.
Irfan Nefić, portparol MUP-a Sarajevskog kantona, iako ne zna detalje o konkretnom slučaju, kaže da postoje mehanizmi da se ovakvi vozači sankcionišu.
˝Ovakve osobe koje imaju neplaćene kazne, općenito, ne mogu izvršiti registraciju vozila, ne mogu produžiti vozačku dozvolu, ne mogu učestvovati na tenderima i ne mogu na sudu dobivati određene izvode, potvrde i uvjerenja, sve dok ne izmire te kazne˝, ističe Nefić.
Osim pomenutih mehanizama, kao krajnja mjera slijedi oduzimanje vozila, ukoliko ono glasi na ime prekršitelja, pa je tako u prethodnom periodu na području Kantona Sarajevo oduzeto oko 20 automobila. Ipak, i tu vozači nastoje da iskoriste rupe u Zakonu, kaže Milenko Jaćimović iz Udruženja za bezbjednost saobraćaja Banjaluka.
˝Pojedini vlasnici svoja vozila prepisuju na rodbinu i na svoje bližnje i prilikom ponovne registracije to vozilo više nije na njemu nego na suprugi, sinu ili nekome od porodice˝, kaže Jaćimović.
Iz Agencije za identifikacione dokumente, evidenciju i razmjenu podataka BiH(IDEEAA) dodaju da bh. vozači po osnovu neplaćenih kazni za saobraćajne prekršaje duguju ukupno 60 miliona maraka, te da je u ovoj godini naplaćeno tek 14 miliona, dok je u 2014. naplaćeno čak 27 miliona maraka kazni za saobraćajne prekršaje. Amila Opardija, portparolka agencije navodi najčešće saobraćajne prekršaje:
˝Uglavnom se radi o prekršajima za prekoračenje brzine, upravljanje vozilom pod dejstvom alkohola, nevezivanje sigurnosnog pojasa, te upravljanje vozilom bez vozačke dozvole ili sa nevažećom vozačkom dozvolom, kao i upravljanje vozilom bez upaljenog svjetla i nepropisno parkiranje˝, pojašnjava Opardija.
Uvesti nove mehanizme naplate
Milija Radović iz Agencije za bezbjednost saobraćaja Republike Srpske smatra da je sa postojećim zakonskim propisima teško naplatiti kazne, jer postoji mnogo rupa. Radović ističe da su uz to i kazne minimalne, a ako se uzme u obzir i da je na teritoriji Republike Srpske uvedena odredba da se kazna može platiti u roku od osam dana u pola cijene, onda one gube svoju preventivnu funkciju.
˝Recimo za prekršaj nekorištenja sigurnosnog pojasa kazna sa ovim odredbama iznosi 15 konvertibilnih maraka, za vožnju pod uticajem alkohola do jedan promil, kazna iznosi svega 25 maraka, i onda dolazimo u situaciju da zbog takvog nivoa kazni, one nemaju svoj efekat. Kazna mora biti neprihvatljiva za onoga ko čini prekršaj i na taj način će ga odvratiti od činjenja prekršaja˝, ističe Radović.
Koliko je naplata kazni za saobraćajne prekršaje opala pokazuje i podatak Agencije za bezbjednost saobraćaja Republike Srpske, prema kojem je naplata u prošloj godini u Republici Srpskoj iznosila tek 52 odsto, a za prvih šest mjeseci tekuće godine naplaćeno je 28 odsto manje.
Milenko Jaćimović iz Udruženja za bezbjednost saobraćaja Banjaluka predlaže da se formira radna grupa koja bi uvela nove mehanizme naplate u saradnji sa drugim institucijama.
"Recimo ako se određeni dug ne plati, primjera radi, godinu dana od evidentiranja, da Poreska uprava izda rješenje o prinudnoj naplati potraživanja, tako da na račune prekršioca, odnosno sankcionisanog vozača stavi zabranu, gdje bi se automatski ta suma novca kazne skidala sa žiro računa ili tekućeg računa˝, navodi Jaćimović.
Jedan od problema postojećeg zakonodavstva koje reguliše oblast saobraćaja jeste i zastara, odnosno brisanje određenih kazni iz evidnecije i brisanje kaznenih bodova.
Sa druge strane, u pojedinim zemljama se kazne naplaćuju u skladu sa visinom ličnih prihoda, a za vožnju u pijanom stanju se ide i u zatvor. Radović ističe da bi se i u BiH trebalo razmišljati o rigoroznijim kaznama za višestruke prekršioce i one koji ne plaćaju kazne, po ugledu na neke evropske zemlje.
"Recimo pretvaranje novčane kazne u kaznu zatvora, pa onda onome ko duguje 40.000 maraka, pretvorite koliko je to dana zatvora i sklonite ga sa ulice i taj više neće činiti prekršaje˝, mišljenja je Radović
Treba napomenuti da se Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o bezbjednosti saobraćaja na putevima u BiH, koji bi trebao pooštriti kazne za prekršioce i uvesti nove mehanizme naplate, već dvije godine nalazi u proceduri u Ministarstvu komunikacija i transporta.
Kada se ovo uzme u obzir i ne čudi činjenica da nesavjesni vozači duguju 60 miliona konvertibilnih maraka, a sa tim novcem policijske snage u BiH bi se mogle mnogo bolje opremiti kako bi se povećala sigurnost svih učesnika u saobraćaju.