U protekle dvije decenije, pitanje identiteta, kao i ostala društvena pitanja, potpalo je pod šapu politike koja je manipulisala građanima, koristeći ih za ostvarivanje svojih ciljeva.
Takav odnos političkih elita prema pitanju identiteta doveo je do haosa koji je tokom 90-tih vladao na prostorima Balkana, kaže profesor istorije Šerbo Rastoder.
„Balkanska priča o identitetima je apsolutizovala samo jedan segment identiteta – bio to nacionalni ili vjerski. U toj apsolutizaciji je nužno ugrožavala one druge dijelove identiteta koji su ljudi osjećali kao atak na sebe. To je proizvelo haos, bio on programiran ili smišljen, jer to sada možemo samo nagađati“, navodi Rastoder.
U Crnoj Gori debata o pitanju nacionalnog identiteta bila je fokusirana na antagonizam onih koji su protežirali crnogorski i onih drugih koji su favorizovali srpski identitet građana Crne Gore. Profesor Rastoder međutim kaže da je u pod-kontekstu te priče bilo zapravo preuređenje državnog, a ne nacionalnog identiteta:
„Priča o nacionalnom identitetu je bila počesto politička priča o preuređenju države. Naravno ona se završila kako se završila, ali pitanje o identitetu je i dalje aktualno i nije dovedeno do kraja jer je ono upravo instrumentizovano kao mehanizam za redefinisanje granica i nekih prostora za koji smo mislili da je iza nas.“
Boris Raonić, foto: Savo Prelević
Dakle, nacionalni identitet građana Crne Gore, bilo da se osjećaju kao Crnogorci, Srbi, Bošnjaci, Muslimani ili Albanci, nije riješen do kraja i samim tim ne prestaje da bude pogodan poligon za ili izazivanje starih podjela ili skretanje pažnje sa aktuelnih ekonomskih problema, u koje je država zapala.
No, polako na javnoj sceni u Crnoj Gori sve se više priča o drugim identitetima koji negdje uspijevaju da potisnu debatu o nacionalnom identitetu.
NVO aktivista Boris Raonić smatra da je to dobro za društvo i crnogorske građane.
„Identitet jednog građana svakako ne predstavlja samo jedno. Svi mi imamo različite identitete, neko ima porodične, neko nacionalne. Meni je drago što se oni ostali sve više potenciraju jer na taj način možemo da slabimo ono što je bio uzrok, prvenstveno u zadnje dvije decenije, svih problema na Balkanu“, ističe Raonić.
Pomaci ka građanskim vrijednostima
Višeslojnost identiteta svakoga od nas i shvatanje da nas kao osobe ne određuje samo nacionalni identitet, doveli su do toga da danas na javnoj sceni Crne Gore u prvi plan polako izbijaju i drugi identiteti, kao što su rodni ili seksualni.
Božena Jelušić
„Naše se društvo sve više pomiče ka civilnim i građanskim vrijednostima, što znači artikulaciju slobodnih izbora. Ti slobodni izbori počinju od elementarnog, prije svega da imate pravo na rodni identitet, počev od jezika na kojem želite da vaš rod bude prepoznat, kao i ženskim nazivima. Ukoliko vas nema u jeziku, nema vas ni u društvenom životu, do toga da budete zastupljeni u medijima i da budete reprezentovani na način kao onaj drugi rod, da budete u privrednom životu subjekt, kao i političkom“, kaže profesorica Božena Jelušić.
Prava i status LGBT osoba u Crnoj Gori, nazad neko vrijeme, pokrenuo je veliku raspravu o seksualnom identitetu, što je u Crnoj Gori, kao i na cijelom Balkanu, kroz istoriju, pa i danas, tabu tema - ukazuje profesorica Jelušić, koja je učestvovala u povorci podrške LGBT zajednici tokom prve Parade ponosa u Crnoj Gori, koja je u julu održana u Budvi.
„To je vrlo teško sprovesti u našem društvu, koje još uvijek ima recidive. Plašim se da mnoga društva imaju slične recidive, upravo tog fundamentalističkog principa, koji je zasnovan na građenju teškog i snažnog osjećanja stida, zbog toga što ste drukčiji od ostalih. U isto vrijeme mnogo građana, koji bi možda po nekom zdravorazumskom principu izabrali slobodu, i za sebe i za druge, upravo blokirani tim stidom, koji je nametnut, plaše se i ostaju u ormanima, ograničavajući sebi, a vrlo često i drugima, neposredno bliskim ljudima, njihovu slobodu.“
