Bosna i Hercegovina sa oko četiri miliona stanovnika ima čak 39 visokoškolskih ustanova. Kao i svaka druga oblast u ovoj zemlji, nadležnost univerziteta je na entitetskom, odnosno kantonalnom nivou.
Tako, primjerice, u svakom od 10 kantona u Federaciji postoje univerziteti ili fakulteti, sa isto toliko ministarstava obrazovanja. Samo u Mostaru, koji ima oko 100 hiljada stanovnika, egzistiraju dva univerziteta - jedan na istočnoj, a drugi na zapadnoj obali Neretve. Rektorica mostarskog Sveučilišta Dražena Gašpar u tome ne vidi ništa sporno:
„Ne znam zašto se Mostar ističe. Vi u Sarajevu imate dva univerziteta, samo što se Istočno Sarajevo izgleda ne računa kao Sarajevo pošto je to RS, pa se drugačije tretira.“
Podijeljenost univerziteta i različita provedba Bolonjskog procesa dovela je do haotičnog stanja, kažu na univerzitetima.
Broj univerziteta, ali i podjele po entitetskom i kantonalnom nivou nisu bile dovoljne, pa se i bolonjski proces različito primjenjuje u BiH, što je dovelo do potpune pometnje kod studenata, ali i profesora.
Zavodi za zapošljavanje ne prepoznaju diplome koje se dobijaju na fakultetima, a apsurd predstavlja i činjenica da jedan entitet ne priznaje diplome drugog.
„Djevojka je završila pravo u Sarajevu, četverogodišnji studij, stekla je zvanje bečeler prava, i obratila se u neku federalnu instituciju na konkurs, međutim, oni su njoj vratili dokumenta sa argumentom da nije predočila da ima sedmi stupanj stručne spreme. Imam i situacije da diploma iz RS nije priznata u Bihaću“, kaže Esma Hadžagić, pomoćnica ministra civilnih poslova BiH.
Bosna i Hercegovina 2003. potpisala je Bolonjsku deklaraciju, ali se sistem obrazovanja po Bolonji počeo implementirati tek 2006. Tako primjerice, u Republici Srpskoj studij traje 4+1 godina, a u Federaciji BiH 3+2. godine. U ovom bh. entitetu postoje i četiri različita sistema primjene dva stepena bolonjskog procesa.
Damir Mašić
„Bolonja koja je uspostavljena radi mobilnosti i kretanja studenata, kao osnovna ideja, na području cijele Evrope, mi tu mobilnost ne možemo sprovesti unutar Federacije zato što je negdje prvi plus drugi ciklus 3+1, negdje 3+2, negdje 4+1, a negdje 4+2. I kada krenete od tih apsurda i činjenica koja su bh. realnost, onda mislim da smo mi prilično daleko“, ocjenjuje ministar obrazovanja Federacije BiH Damir Mašić.
Uložen veliki novac u reformu obrazovanja
Koliko se bosanskohercegovački fakulteti razlikuju od evropskih u svakom smislu potvrđuje i predsjednica Odbora za kulturu i obrazovanje Evropskog parlamenta Doris Pack. Ona je nedavno u Sarajevu izjavila kako ovakva provedba Bolonje kakva je u BiH nije zabilježena nigdje u Evropi, te da se sistem obrazovanja mora promijeniti.
„Kada bih ja ovdje imala ovlasti, koje nažalost nemam, ne bih dopustila da svaki kanton ima vlastitog ministra obrazovanja koji kuha svoju supu, koja može biti ukusna koliko god želite, ali neće biti ista kao ona pored. Radi se o Federaciji gdje bi trebao biti nadležan jedan ministar obrazovanja koji će ovo sve ujednačiti“, kazala je Pack.
A da je ovakva podijeljenost univerziteta i različita provedba Bolonjskog procesa dovela do haotičnog stanja, potvrđuje i Mitar Novaković, predsjedavajući Rektorske konferencije BiH. Pored toga, prema njegovom mišljenju, problem su i privatni univerziteti, čiji je broj nemoguće utvrditi zbog licenci koje dobijaju bez ikakvih kriterija.
„Čim je kanton nadležan - znači 10 kantona, pa sad imate i Distrikt jedanaesti - svak može otvoriti univerzitet i donijeti odluku o otvaranju nekog privatnog univerziteta“, kaže Novaković.
Evropska unija u protekle dvije godine uložila je u reformu visokog obrazovanja u BiH 1,1 milion eura. Uprkos tome, brojni su zadaci koje visokoškolske ustanove moraju ispuniti da bi bili na nivou evropskih. Osim harmonizacije u primjeni Zakona o visokom obrazovanju, jedan od prioriteta je i akreditacija univerziteta, s obzirom na činjenicu da je nema niti jedan bosanskohercegovački.
Boris Ćurković, vršilac dužnosti direktora Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta, pojašnjava koje uslove univerziteti moraju ispuniti da bi dobili akreditaciju i na taj način bili na evropskom nivou.
„Tih devet kriterija su strategija visokoškolske ustanove, unutrašnji sustav osiguranja kvalitete, sustav nadzora, lansiranja studijskih programa, ispitivanje studenata, ljudski resursi, fizički resursi i infrastruktura, informacijski sustav, informacije za javnost“, navodi Ćurković.
„Mi imamo u ovom momentu haos u visokom obrazovanju jer univerziteti rade po vlastitim projektima, bez dovoljnog međusobnog dogovaranja. Sve će ovo trajati, pa čak će se i usložnjavati i biti još lošije sve dotle dok se ne formira na nivou makar entiteta, ako nije moguće napraviti na nivou države, jedno regulatorno tijelo za vođenje politike visokog obrazovanja“, upozorava rektor tuzlanskog Univerziteta Enver Halilović.
Hoće li i kada zaživjeti regulatorno tijelo u visokom obrazovanju, u ovom trenutku teško je prognozirati. Jer, osim harominizacije i akreditacije fakulteta, visokoškolske ustanove moraju riješiti i problem korupcije na fakultetima.
Nedavno je otkrivena i seks afera na tuzlanskom fakultetu, zbog čega su tri profesora doživotno suspendovana, a jedan javno ukoren. Sudski proces protiv profesora nije pokrenut.
