Muammar Qaddafi od šezdesetih do 2011.
Muammar Qaddafi preuzeo je vlast u Libiji 1969. i ostao na čelu države do svrgavanja 2011. godine.
Biljana Jovićević
Moamer Gadafi (69) koji je ubijen 20. oktobra 2011. kod rodnog Sirta, bio
je više od 41 godine neprikosnoveni vladar, izdržao je višegodišnju međunarodnu izolaciju, ali ne i narodnu pobunu.
Gadafi je rođen 7. juna 1942. kao najmlađe dijete u beduinskoj porodici u pustinjskoj oblasti Sirt.
Pravo je završo na Libijskom univerzitetu sa visokim ocjenama, nakon čega se upisao na vojnu akademiju u Bengaziju 1963. Jedno kraće vrijeme školovao se i u Mostaru, u okviru programa razmjene studenata.
Nakon diplomiranja poslat je u Veliku Britaniju na dalje usavšavanje u Kraljevsku vojnu akademiju Sendharst, a po povratku u zemlju osnovao je Savez slobodnih oficira sa kojima je 1969. pučem svrgao kralja Idriza i uspostavio vojnu diktaturu.
Nakon toga formira Socijalističku Narodnu Libijsku Arapsku Džamahiriju i propagira politički sistem narodnih kongresa i komiteta, kao direktnu demokratiju bez parlamentarizma.Godine 1976. objavio je Zelenu knjigu u kojoj navodi svoje političke ciljeve.
Iako je značajne resore vlasti dao svojim sinovima, njih trojica su, kako su mnogi smatrali, bili samo eksponenti dok je glavna vlast ostajala u rukama Gadafija.
Mada je oštro osuđivao korupciju koja bi dovela do toga da ograničen broj Libijaca stekne ogromno bogatstvo, Gadafi i njegova porodica, kako se vjeruje, stekli su ogromno bogatstvo zahvaljujući činjenici da Libija ima najveće rezerve nafte u cijeloj Africi.
Finansijer međunarodnog terorizma
Zalagao se za jedinstvo arapskih zemalja, a na njegovo insistiranje osnovana je Afrička unija, koja je proglašena nasljednicom Organizacije afričkog jedinstva.
Ogromno naftno bogatstvo Libije godinama je koristio za finansiranje ekstremističih pokreta i njihovih lidera. Podržavao je Palestinsku oslobodilačku organizaciju, a 1970-ih i 1980-ih i mnoge druge muslimanske oslobodilačke pokrete, čime se njegov režim upetljao u terorističke aktivnosti i u arapskim i u nearapskim zemljama.
Polovinom 1980-ih međunarodna zajednica ga je smatrala glavnim finansijerom međunarodnog terorizma. Tvrdilo se da je glavni finansijer pokreta Crni septembar koji je izvršio masakr nad izraelskim sportistima na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu, a SAD su ga optužile za direktnu kontrolu nad podmetanjem bombe u jednoj berlinskoj diskoteci 1986. u kojoj je poginulo troje, a ranjeno više od 200 osoba, većinom američkih vojnika.
Napetosti između Libije i Zapada dostigle su vrhunac tokom administracije američkog predsjednika Ronalda Regana, koja je pokušao da zbaci Gadafija. U martu 1982. SAD su objavile zabranu uvoza libijske nafte i izvoz Libiji američke tehnologije za industriju nafte.
Mirenje sa Zapadom
Tokom većeg dijela devedesetih godina Libija je bila pod ekonomskim sankcijama i diplomatskom izolacijom kao rezultat Gadafijevog odbijanja da potpiše izručenje SAD i Velikoj Britaniji dvojice Libijaca optuženih za podmetanje bombe na let avio kompanije Pan Ameriken iznad Lokerbija u Šotskoj, kada je poginulo 270 ljudi.
Libija je 2003. zvanično prihvatila odgovornost za podmetanje bombe, a Gadafi je pristao da isplati odštetu od 2,7 milijardi dolara, to jest 10 miliona dolara za svaku žrtvu njihovim porodicama.
Od kraja devedesetih, Gadafi je počeo da radi na poboljšanju odnosa sa Zapadom, a još prije napada na SAD 2001. založio se za borbu protiv Al Kaide. Američki Stejt Department je 2006. objavio da će ponovo uspostaviti pune diplomatske odnose sa Libijom.
U međunarodnim krugovima bio je poznat i po svojoj ekscentričosti - imao je tjelohraniteljke iz Etiopije i bolničarke iz Ukrajine, po svom beduinskom stilu oblačenja, kao i zbog toga što je na putovanja u inostranstvo nosio svoj šator u kome je boravio i kamile čije mlijeko je svakodnevno pio.
Sredinom februara ove godine Libiju je zahvatila pobuna, poslije sličnih u Egiptu i Tunisu nazavanih Arapsko proljeće, u kojoj su demonstranti tražili svgavanje Gadafija. Krajem marta NATO počinje vojnu intervenciju na tu zemlju pod mandatom UN, a u cilju zaštite civila.
U avgustu su pobunjeničke snage ušle u Tripoli i zauzele Gadafijevo uporište u centru grada, nakon čega se Gadafiju gubi svaki trag, do četvrtka, 20.oktobra, kada je ubijen nedaleko od Sirta.